Patiënten ondersteunen bij medicatiezelfmanagement

Patiënten ondervinden vaak moeilijkheden bij hun medicatiezelfmanagement, wat een invloed heeft op de therapietrouw en het veilig medicatiegebruik. Hoewel zorgverleners het belang van ondersteuning van patiënten bij medicatiezelfmanagement erkennen, blijkt dit in de praktijk moeilijk te zijn. Hulpmiddelen voor zorgverleners om patiënten te begeleiden in geval van problemen met medicatiezelfmanagement ontbreken. Daarom ontwikkelden we aanbevelingen voor zorgverleners.

CONTEXT

Het ontwikkelen van deze aanbevelingen vormt onderdeel van het SelfMADiP-project, een doctoraatsproject naar medicatie in eigen beheer. Het project zet in op enerzijds het ontwikkelen van hulpmiddelen om patiënten te ondersteunen bij medicatiezelfmanagement en anderzijds het evalueren van medicatiezelfmanagement tijdens een ziekenhuis­opname als strategie om de zelfmanagementcompetenties en therapietrouw van patiënten na ontslag te verbeteren. Zelfmanagement wordt namelijk steeds belangrijker, zeker gezien het groeiend aantal personen met chronische ziekten. Het trainen en ondersteunen van patiënten in medicatiezelfmanagement is als partner in de zorg dan ook noodzakelijk om uitdagingen en problemen aan te pakken en patiënten in staat te stellen zelfzorgactiviteiten uit te voeren.

METHODE

De ontwikkeling van aanbevelingen voor zorgverleners ter ondersteuning van patiënten bij problemen met medicatiezelfmanagement verliep in drie opeenvolgende fasen. Als eerste identificeerden we, gebaseerd op eerder onderzoek, veelvoorkomende medicatiezelfmanagementproblemen. Ten tweede werd een literatuuronderzoek (scoping review) uitgevoerd om een overzicht te creëren van relevante interventies voor elk medicatiezelfmanagementprobleem dat werd geïdentificeerd in de eerste fase. Ten derde beoordeelde een expertpanel de relevantie en duidelijkheid van de aanbevolen interventies (Delphi-studie). Een consensusgrens van 80 procent overeenstemming onder de experts werd gehanteerd. Het expertpanel bestond uit 23 zorgverleners, waaronder verpleegkundigen, artsen en apothekers, allen met specifieke expertise op het gebied van medicatiemanagement. Bijkomend evalueerde een panel van acht patiënten het nut van de interventies vanuit hun perspectief. De inzichten van het patiëntenpanel werden gedeeld met het panel van zorgverleners zodat zij hiermee rekening konden houden bij hun beoordeling van de aanbevelingen.

RESULTATEN

In totaal identificeerden we twintig mogelijke medicatiezelfmanagementproblemen. Deze werden opgedeeld volgens de zes fasen van het medicatiezelfmanagementmodel van Bailey[1], namelijk problemen met: (1) ophalen van geneesmiddelen bij de apotheek; (2) kennis en begrip van geneesmiddelen; (3) praktisch organiseren van geneesmiddeleninname; (4) geneesmiddelen­inname; (5) monitoren van effecten en (6) behoud van veilig medicatiegebruik doorheen de tijd.

Op basis van het literatuuronderzoek werd een lijst met 66 aanbevelingen opgesteld, bedoeld voor gebruik door zorgverleners in de ondersteuning van patiënten bij medicatiezelfmanagement. Na drie vragenrondes bereikte het expertpanel overeenstemming over de relevantie en duidelijkheid van 92 procent van de aanbevelingen. Deze aanbevelingen werden opgenomen in een leidraad voor zorgverleners. De volledige leidraad kan geraadpleegd worden via nuphac.eu/selfmadip.

CONCLUSIE

De aanbevelingen uit dit onderzoek zijn een hulpmiddel voor zorgverleners bij het ondersteunen van patiënten die problemen ondervinden met medicatiezelfmanagement. Het is belangrijk om de aanbevelingen te gebruiken in een interdisciplinaire context. Met andere woorden, verschillende zorgverleners kunnen bijdragen aan het verbeteren van medicatiezelfmanagement door de aanbevelingen toe te passen binnen hun expertisedomein en bij voorkeur na afstemming tussen de leden van het team.

Op de hoogte blijven van de resultaten van het SelfMADiP-project kan via nuphac.eu/selfmadip2.

[1] Bailey S.C., Oramasionwu C.U., Wolf M.S. Rethinking adherence: A health literacy-informed model of medication self-management. J. Health Commun. 2013;18:20–30. doi: 10.1080/10810730.2013.825672.