Medische Beeldvorming

Artsen, ingenieurs en onderzoekers zoeken voortdurend hoe ze nog meer informatie uit een medisch beeld kunnen halen en tegelijk de nodige stralingsdosis en de duur van de scan zo laag mogelijk kunnen houden. Door de photon counting-techniek is daarmee een revolutionaire stap gezet. Met een positieve uitkomst voor de zorgvrager, de zorgverlener en de radioloog.

Al meer dan twintig jaar is Walter Coudyzer assistent klinische studies op de dienst radiologie van het UZ Leuven. Hij staat in voor onderzoek en ontwikkeling naar CT en beeldvorming met een focus op klinische studies en forensisch onderzoek. In 2021 bracht Siemens Healthineers als eerste een nieuw type CT-scanner op de markt die gebruikt maakt van photon counting en zocht wereldwijd ziekenhuizen die het toestel wilden uittesten. Het UZ Leuven diende een studie in en kon eind vorig jaar er als enige ziekenhuis in België mee aan de slag. Voor Walter en zijn collega’s Mirte Janssens, technoloog medische beeldvorming op CT, en Maarten Goossens, verpleegkundige op CT, zijn de nieuwe mogelijkheden door photon counting op zijn minst baanbrekend te noemen.

Wat is photon counting?

De techniek van photon counting is op zich niet nieuw en bestaat al meer dan veertig jaar. Alleen ontbrak het aan de nodige computerkracht en software om de beelden te registeren en te verwerken. In een klassiek CT-toestel worden fotonen met röntgenstralen door het menselijk lichaam gestuurd. Wanneer de fotonen het lichaam verlaten, wordt een beeld gevormd. Dit proces gebeurt in twee stappen. Eerst worden de geabsorbeerde röntgenstralen omgezet in zichtbaar licht. Daarna wordt het licht omgezet in een elektrisch signaal dat het beeld vormt.

Photon counting-detectoren zetten de röntgenfotonen direct om in elektrische signalen waardoor het beeld sneller gevormd wordt. Aan de basis liggen kunstmatig gekweekte kristallen waaruit de detectoren gemaakt worden. Deze detectoren zijn veel gevoeliger dan die in een traditionele scanner. Dit levert scherpere beelden op, met veel meer detail aan een hogere resolutie en met een lagere stralingsdosis.

Gedetailleerde informatie

“De nieuwe photon counting CT-scanners functioneren eigenlijk als een grote microscoop”, legt Walter uit. “Met beelden van 0,2 millimeter resolutie komen ze dicht in de buurt van micro CT-scanners. Door deze nieuwe techniek kunnen we als het ware in het lichaam van een zorgvrager kijken. Bovendien worden veel meer beelden gegenereerd, waaruit enorm veel data te halen valt. De beelden bevatten veel minder ruis en hierdoor kunnen we nu al verschillende materialen van elkaar onderscheiden. Zo herkennen we karakteristieken die we vroeger onmogelijk zagen. Je kan je dus inbeelden dat het hierdoor op termijn mogelijk wordt om bijvoorbeeld het type tumor op basis van een scan te bepalen, omdat je het specifieke materiaal waaruit de tumor bestaat op beeld kan herkennen.”

Een andere toepassing is in de wereld van traumatologie. Met de photon counting-techniek is het mogelijk de trabekels in het bot te onderscheiden. Hierdoor kan een arts aan de hand van beeldmateriaal de stevigheid van het bot inschatten en bij een ingreep bijvoorbeeld beslissen om het bot te herstellen of eerder een prothese te plaatsen. “We kunnen zelfs de gehoorbeentjes in detail op de scan zien. Dat was tot nu toe niet mogelijk. Of bij een coronaire stent kunnen we nu in de stent kijken en zien wat de kwaliteit ervan is en of deze nog goed doorgankelijk is. De toepassingen zijn veelzijdig.”

Gebruiksgemak voor zorgverlener en -vrager

Maarten en Mirte zijn overtuigd van de kracht van dit nieuwe toestel. Maarten: “Op basis ervan hebben we nieuwe protocollen uitgewerkt. We hebben minder contrastvloeistof nodig, waardoor het ongemak voor de zorgvrager verkleint.” Ook voor de zorgverlener biedt het toestel heel wat voordelen. “De lay-out van de bediening is zeer logisch opgebouwd. Het toestel zet zich automatisch goed ter hoogte van de regio die moet onderzocht worden. Bovendien zijn er nu pictogrammen toegevoegd, waardoor een zorgvrager gewoon kan zien wanneer hij wel of niet mag ademen”, gaat Mirte verder.

Omdat de duur van de scan veel lager ligt, is in sommige gevallen geen sedatie meer nodig. Bij jonge kinderen wordt met deze techniek in minder dan een seconde een beeld gemaakt”, vult Walter aan. “Dan is de vraag of het kind kan stilzitten minder relevant. Met de komst van artificiële intelligentie, dat meer en meer wordt ingezet bij medische beeldvorming, zullen we in de toekomst in staat zijn nieuwe pathologieën in kaart te brengen en de radioloog beter ondersteunen in de analyse van de beelden. Met een accuratere diagnose en behandeling als resultaat.”

Stap 1: voorbereidingsfase

De tijd tussen de aankomst van een zorgvrager in de wachtzaal en het eerste contact (first patiënt contact, KPI) met een verpleegkundige moest geregistreerd worden. Dit is een top down strategie, want het werd niet besproken in groep en werd gewoon verwacht. Er heerste weerstand omdat de verpleegkundigen op de dienst heel veel formulieren diende in te vullen en omdat er niet meteen een registratie gebeurde. Toch is de verwachting dat de zorgvrager binnen de vijftien minuten aangesproken wordt. Is dit toch later, moet de zorgvrager de reden meegedeeld worden waarom het wat langer duurt. Een goed onthaal en deskundige informatie is cruciaal om het onderzoek vlot te laten verlopen. Er vond in dit geval geen registratie van het KPI plaats, omdat we niet wisten hoelang de zorgvrager al in de wachtzaal zat. Er waren geen middelen voorzien en het onderzoek moest uitgevoerd worden binnen de bestaande planning.

Stap 2: stappenplan

Fase 1

Al snel bleek dat de planning niet goed was afgestemd en de zorgvrager dus al snel langer dan vijftien minuten aan het wachten was. Er werd een korte vorming gegeven over het nut en het doel van de KPI. Zo kwamen we tot de vaststelling dat er meer tijd en personeel nodig was om dit uit te voeren. De verpleegkundige diende meer heen en weer te lopen om de persoon in de wachtzaal te informeren. Het tijdsplan diende anders ingevuld te worden zodat er tijd vrij kwam om te zorgvrager in te lichten en de onderzoeken uit te voeren.

Fase 2

Op de vraag of dit nodig is, is geen discussie mogelijk. Dit moet steeds gebeuren om het onderzoek zo vlot mogelijk te laten verlopen en de zorgvrager gerust te stellen.

Fase 3

Uit een enquête bleek dat veel collega’s de zorgvrager niet inlichten, maar ook dat de zorgvrager niet echt de nood voelde om deze informatie te krijgen. Er ontstond veel frustratie onder de collega’s en de onderzoeken liepen nog meer uit.

Fase 4

In deze fase merkten we al heel snel dat zo’n KPI binnen de vijftien minuten niet haalbaar bleek. Omdat we de zorgvrager dienden in te lichten, moesten we de huidige zorgvrager alleen laten, naar de wachtzaal lopen en de volgende informeren wanneer die aan de beurt was. Hierdoor verloren we nog meer tijd en bij het afroepen van de zorgvrager dacht deze dat het aan hem was en stond die iedere keer op.

Ook waren we zo druk bezig dat we vaak te laat doorhadden dat we uitliepen in tijd. Zorg kreeg daarom voorrang op het aanvinken van het KPI, ook omdat het niet ingeburgerd is. Zonder het aanpassen van de workflow was het zeer inefficiënt om de patiënt binnen de vijftien minuten aan te spreken. Er werd dus besloten om een nieuwe workflow te creëren en om de patiënt te informeren via vernieuwde folders en een tv-scherm. Door de workflow aan te passen kwamen we bijna automatisch binnen de vijftien minuten na afspraak onze patiënt ophalen.

Fase 5

De win-winsituatie kwam er door de workflow te verbeteren. We merkten dat we de zorgvrager heel vaak binnen de vijftien minuten konden ophalen en dat de zorgvrager hier ook positief op reageerde. Daarnaast was de zorgvrager beter geïnformeerd, waardoor die meer gerust in de wachtzaal zat. De baliemedewerker nam een taak over en informeerde de zorgvrager bij aanmelden over eventuele achterstand in het schema. De verpleegkundige hoefde dit niet langer meer te doen.

De weerstand die overwonnen moest worden was die van de nare kijk op het heen en weer lopen en het extra werk. Een oude kijk die vernieuwd moest worden, met positieve resultaten tot gevolg.

Besluit

De laatste jaren is heel wat veranderd op de dienst medische beeldvorming. Denk maar aan nieuwe toestellen of andere technieken. De onderzoeker werd geconfronteerd met weerstand van de groep, maar leerde vooral dat je je goed moet voorbereiden, duidelijke doelen moet stellen met afspraken en vooral het nut of de winsten goed moet laten overkomen. Door de verschillende fases te herkennen, krijgt het veranderingsproces vorm en kan meer gefocust bijgestuurd of ingegrepen worden.

De opkomst van slimme technologie laat zich voelen in de geneeskunde in het algemeen en in de radiologie in het bijzonder. Zo helpt artificiële intelligentie (AI) bij het interpreteren van scans en röntgenfoto’s. Dat vertaalt zich in een efficiëntere workflow en een betere zorgbeleving door de zorgvrager.

Radiologen en verpleegkundigen radiologie krijgen een gigantische stroom van beelden en data te verwerken. Artificiële intelligentie (AI) helpt de dokters en verpleegkundigen om ze beter te managen en om belangrijke informatie sneller op te pikken. Datakwantificatie en geautomatiseerde beeldanalyse winnen aan belang, en er is een groeiende behoefte aan automatisatie. Zo is AI bij uitstek geschikt om de kerntaken van de radioloog te ondersteunen: opsporing, karakterisering en monitoring van afwijkingen en letsels op scans. Ook in andere toepassingen wordt AI gebruikt om de workflow efficiënter te maken en de kwaliteit van de zorgverlening aan de zorgvrager te verbeteren: van afsprakenbeheer tot weergaveprotocollen, facturatie en aangepaste communicatie.

Zelflerende systemen worden gevoed met een enorme hoeveelheid aan beelden, om de kwaliteit van toekomstige beeldverwerking en -analyse te optimaliseren. Benoit Durnez, coördinerend hoofverpleegkundige radiologie in AZ Delta, geeft een recent voorbeeld: “Tijdens de coronacrisis hadden we bijzonder veel data en beelden van longen. Die scans werden aan een algoritme gevoed. Met een cloud-gebaseerde AI-software voor de analyse van CT-scans kan COVID-19 in een vroeg stadium opgespoord worden.”

Data-integratie voor zorg op maat

In AZ Delta erkennen ze dus al het belang van AI. Medisch diensthoofd radiologie Dr. Kristof De Smet vertelt hoe zijn afdeling een voorloper wil zijn: “Met AI botsen we steeds op nieuwe inzichten en op nieuwe uitdagingen. Dat zijn voor ons opportuniteiten om te blijven ontwikkelen. Waar we kunnen, proberen we de ontwikkelingen voor te zijn.” Daarvoor heeft AZ Delta hun leer- en innovatiecentrum RADar. Met het centrum wil AZ Delta een breed gedragen, verbindend en toonaangevend knooppunt uitbouwen rond gezondheidszorg en innovatie. “Als niet-universitair ziekenhuis dragen we met dit onderzoekscentrum ons steentje bij. We kijken erop toe dat onze mensen bijblijven, en dit is de ideale uitvalsbasis om anderen te inspireren en kennis te delen met ons netwerk”, vervolgt dr. De Smet.

Met allerhande toestellen worden in het ziekenhuis beelden gemaakt van patiënten. Computermodellen laten toe om daarvan diepgaandere analyses te maken. Die inzichten van de computer ondersteunen de analyse van de radioloog. Met slimme computersystemen kan je namelijk verder kijken dan foto’s. Enorme hoeveelheden data worden gekwantificeerd en geobjectiveerd voor een betere prognose. De data worden dan gebruikt bij het voorspellen van uitkomsten van bepaalde behandelingen. Dat laat toe de behandeling meer af te stemmen op maat van elke patiënt.

Angst om vervangen te worden

Door het gebruik van AI worden zorgverleners bovendien efficiënter ingezet. Zij behouden de focus op hun kerntaken, waardoor de kwaliteit van de zorgverlening stijgt. Artificiële intelligentie kan onregelmatigheden, zoals bolletjes die kunnen wijzen op kanker, sneller opsporen. Door het technische luik te optimaliseren, komt ruimte vrij voor contact met de zorgvrager. Er is meer tijd voor begeleiding en het beantwoorden van vragen. Door onderzoeken te versnellen worden de wachtrijen voor bepaalde ingrepen bovendien verkort. Minder lange wachttijden, meer menselijke interactie en betrouwbare diagnostiek: de gerichte inzet van AI vertaalt zich direct in meerwaarde voor de zorgvrager.

Het is een veelgehoorde bekommernis: Worden we binnenkort vervangen door computers? Het klopt dat technologie steeds beter wordt, maar dr. De Smet benadrukt dat AI nooit de humane validatie zal kunnen vervangen. Menselijke interactie is cruciaal in de diagnostiek en behandeling van zorgvragers. “Artificiële intelligentie is een enorme hulp, maar het is slechts een tool. Als mens kijk je verder dan de pure analyse van beelden, je hebt veel meer oog voor de hele medische context. Op zijn beurt is AI erg goed in specifieke, duidelijk afgelijnde taken, zoals een tumor opsporen op een borstscan. Verpleegkundigen en radiologen zien meer dan die ene afwijking, en pikken nog altijd zaken op die de computer over het hoofd ziet.”

De opleiding verpleegkunde of het beroep van radioloog zullen dus zeker niet binnenkort verdwijnen, maar de aard van de opleiding en van de job zal enkele veranderingen ondergaan. Dr. De Smet: “Het wordt steeds belangrijker om bij te blijven met recente, technologische evoluties. Om je werk goed en efficiënt uit te voeren, in het belang van de zorgvrager.” Momenteel wordt AI vooral ingezet bij specifieke, afgelijnde taken in de radiologie. Toch zullen de toepassingen steeds slimmer worden en steeds breder toepasbaar zijn. Dr. De Smet benadrukt het belang om aandachtig te blijven voor de ontwikkelingen, en waar mogelijk zelfs voorop te lopen. “Benader AI als een dankbare tool die je beter maakt in je werk. We koppelen slimme computersystemen aan menselijke intelligentie, om verder te kunnen kijken dan we vandaag kunnen.”

Radiologie is de afdeling bij uitstek die klaarstaat voor technologische innovaties. Enerzijds om de onderzoekskwaliteit te optimaliseren, anderzijds om de ervaring van de zorgvrager te verbeteren. Op de afdeling radiologie van AZ Delta gaan ze binnenkort aan de slag met een Virtual Cockpit om MRI-scans uit te voeren. Daarbij wordt de beeldverwerking losgekoppeld van de locatie van de scanner. Scanassistentie op afstand komt tegemoet aan uitdagingen op vlak van personeelstekort, duurzaam verankeren van permanente opleiding en kwaliteitsmanagement.

Een MRI (Magnetic Resonance Imaging) is een krachtige magneet waarin radiogolven gestuurd worden. Met behulp van een computer worden afbeeldingen van organen in drie dimensies samengesteld. Rond elke MRI-scan werkt een team van zorgverleners: een verpleegkundige die de zorgvrager begeleidt in het onderzoekslokaal en goed positioneert in de scanner, een tweede verpleegkundige achter het glas die de scanner bedient en de binnenkomende beelden controleert, en de radioloog die de diagnose stelt. Zo heeft AZ Delta twee parallelle opstellingen op campus Rumbeke (1,5 Tesla en 3 Tesla), en een derde MRI-scanner op campus Brugsesteenweg (1,5 Tesla).

In de Virtual Cockpit bedienen twee verpleegkundigen niet één, maar tot drie MRI-scanners tegelijk. Die scanners hoeven zich daarvoor niet eens in hetzelfde ziekenhuis te bevinden. Het scanproces wordt gescheiden van het patiëntenmanagement, waarbij een verpleegkundige-radiotechnoloog de scantaak op zich neemt en een andere verpleegkundige zich volledig kan focussen op de zorgvrager. Er is zo voldoende tijd voor de voorbereiding, het beantwoorden van vragen en de nazorg. Aangezien de operatoren zich volledig kunnen toeleggen op de beeldacquisitie, gaat de kwaliteit van de beelden omhoog, wat op zijn beurt een preciezere interpretatie en diagnostiek toelaat.

Efficiëntieslag over de hele lijn.

Werken met Virtual Cockpit geeft verpleegkundigen wat meer rust. Tijdens het huidige scanproces moeten verpleegkundigen verschillende handelingen uitvoeren: de zorgvrager voorbereiden, vragen beantwoorden, meekijken naar de scans of ondertussen de volgende patiënt al voorbereiden. Door de taken strakker af te lijnen en geografisch los te koppelen, kan iedereen zich focussen op het onderzoek zelf. De Virtual Cockpit in AZ Delta campus Rumbeke overschouwt de scans van twee MRI-scanners elders in het gebouw en een derde scanner op een volledig andere campus. Met een overzichtelijke interface op een grote monitor plaatsen de verpleegkundigen tot wel drie scans naast elkaar. Met de headset en ingebouwde chatfunctie houden medewerkers in de cockpit en aan de scanner contact.

Virtual Cockpit draagt dus niet enkel bij aan het dagelijkse werk van de verpleegkundigen in de cockpit, maar ook aan dat van alle medewerkers in het scanproces. De werkdruk verlaagt en verpleegkundigen behouden de focus op hun taak: de beeldverwerking of het patiëntencontact. Bovendien kunnen verpleegkundigen en MRI’s efficiënter ingezet worden. Er wordt ingespeeld op het personeelstekort door het mogelijk te maken voor twee verpleegkundigen om drie MRI-scanners simultaan te bedienen.

Betere opleiding in de Virtual Cockpit

De innovatieve Virtual Cockpit speelt ook in op de nood aan kwaliteitsvolle opleiding in de zorgsector. De bezetting van de Virtual Cockpit met doorgaans twee verpleegkundigen biedt heel wat mogelijkheden voor interne en externe opleiding. Binnen het team kan de ervaren verpleegkundige een nieuwe collega sneller opleiden in de cockpit. Even gemakkelijk wordt een derde stoel in de ruimte geplaatst om bijvoorbeeld een stagiair alles te laten meevolgen of tijdelijk externe bijscholing via bv. applicatiespecialisten toe te laten. Door de beelden van tot wel drie scanners tegelijk te zien binnenkomen en te analyseren, wordt het leerproces aanzienlijk versneld. Coördinerend hoofdverpleegkundige radiologie Benoit Durnez in AZ Delta geeft uitleg bij de meerwaarde voor verpleegkundigen-in-opleiding: “In de Virtual Cockpit ziet bijvoorbeeld een stagiair drie keer zoveel beeldmateriaal als wanneer ze tijdens een even lange stageperiode aan één scanner mogen meevolgen. Zoals bij alles geldt ook hier: hoe vaker je iets doet, hoe sneller je het onder de knie krijgt. De enorme hoeveelheid input is van groot voordeel.”

Meerwaarde voor de zorgvrager

Door de hogere efficiëntie in de Virtual Cockpit lopen ook de wachttijden voor MRI-scans terug. Zorgvragers komen dus sneller aan de beurt en tijdens het onderzoek worden ze beter begeleid. De verpleegkundige aan de scanner wordt namelijk niet afgeleid door technische kwesties of beeldanalyse. De zorgverlener ter plaatse staat volledig ter beschikking van de zorgvrager, terwijl de beeldverwerker op afstand de scanner bedient en de kwaliteit van de beelden waarborgt.

Benoit Durnez schetst de situatie: “Een MRI-scan kan 15 tot 30 minuten duren. Je bereidt de zorgvrager zo goed mogelijk voor, en zodra die onder de scanner gaat, kijk je als verpleegkundige mee naar de scans of begin je al aan de voorbereiding van je volgende afspraak. Zeker door die laatste gewoonte krijgen mensen al eens het gevoel dat ze in een fabriek beland zijn in plaats van op de dienst radiologie. Daar brengen we met Virtual Cockpit verandering in.” Net door de inzet van technologie wordt dus ruimte gecreëerd voor het menselijke aspect. De verpleegkundige heeft voldoende tijd om de zorgvrager de nodige uitleg te geven. Hij of zij kan ook meer aandacht besteden aan de voorbereiding en nazorg, waardoor de tevredenheid bij de zorgvrager stijgt.

De patiëntbeleving tijdens het onderzoek wordt beter, maar ook de kwaliteit van de beelden en de diagnostiek gaat erop vooruit. Dat alles in functie van de zorgvrager. “Het gebruik van deze nieuwe systemen past in de transitie naar een pay-for-quality-systeem. Zorgvragers zijn op zoek naar honderd procent kwaliteit. Door te investeren in technologie, investeren we dus in onze zorgvrager. Vernieuwende toepassingen laten ons toe diepere analyses te maken en juiste diagnoses te stellen, de tevredenheid van de zorgvrager tijdens het onderzoek te verhogen en de volgende generatie beter op te leiden.”

In tegenstelling tot een RX-toestel of CT-scanner maakt een MRI-scanner geen gebruik van röntgenstralen, maar werkt met nucleaire magnetische resonantie (NMR) waardoor het niet voor elke zorgvrager een geschikte keuze is. Aan de hand van een uitgebreide vragenlijst garandeert de zorgverlener een veilig verloop van het onderzoek. Of beslist om de procedure niet uit te voeren.

Voor elk MRI-onderzoek (Magnetic Resonance Imaging) dient de voorschrijvende arts een aanvraag in en overloopt met de zorgvrager een aantal cruciale veiligheidsvragen. Daarboven krijgen zorgvragers een uitgebreide lijst met bijkomende vragen die ze ingevuld meebrengen naar het onderzoek zelf. “Er zijn vier belangrijke criteria die bepalen of de procedure al dan niet kan doorgaan en of er bepaalde specifieke condities nodig zijn”, vertelt MR-fysicus Ronald Peeters van het UZ Leuven. Hij staat in voor de veiligheid van de zorgvrager en voor de kwaliteit van de klinische beeldvorming. “Als een zorgvrager een actief implantaat (o.a. een pacemaker, een cochleair implantaat, een neurostimulator, …) of een vreemd metaal in zijn lichaam heeft, dan kan het MRI-onderzoek niet zomaar ingepland worden.”

Niet-lichaamseigen materialen

Omdat MRI elektromagnetische straling gebruikt, kan apparatuur zoals een pacemaker of een neurostimulator opwarmen tijdens de scan en brandwonden veroorzaken, stukgaan of ongewilde stimulatie geven. Heeft een zorgvrager een vreemd metaal in zijn lichaam, zoals een stuk beitel in het been of ijzerschilfers in het oog, dan kan het toestel dit aantrekken en riskeert het metaal te verschuiven in het lichaam. “Deze vragen moeten tijdens het plannen van het onderzoek (één à twee maanden op voorhand) beantwoord zijn. Is het antwoord op één ervan ‘ja’, dan wordt het onderzoek eventueel herpland. Bijvoorbeeld bij een pacemaker is cardiologie ook aanwezig tijdens de scan”, gaat Ronald verder.

Is een pacemaker MRI-conditioneel dan kan de MRI-scan doorgaan, mits het implantaat in MRI-modus gezet wordt en de zorgvrager tijdens het verloop gemonitord wordt. Na het onderzoek wordt de pacemaker opnieuw gecontroleerd en correct ingesteld. Voor bepaalde neurostimulatoren is deze MRI-modus ook beschikbaar. “Een vreemd metaal is een ander verhaal. Om te weten waar het zit en hoe groot het is, is een RX-scan nodig”, zegt Stefan Ghysels, MR-technoloog bij het UZ Leuven, die dagelijks studies op MRI ondersteunt. “Het is ook belangrijk om te weten welk type materiaal het is en hoe lang het al in het lichaam zit. Afhankelijk van het antwoord op die vragen kan een MRI-scan al dan niet doorgaan. De radioloog beslist dan wat wel mogelijk is, zoals bijvoorbeeld een CT-scan.”

Naast de vier belangrijkste vragen vult de zorgvrager nog een twintigtal andere in. Of de zorgvrager zwanger is, recent een operatie onderging, de nieren goed functioneren en of hij of zij allergisch is aan de contrastvloeistof, bijvoorbeeld. Ronald: “De zorgvrager wordt drie keer bevraagd. Een eerste keer door de voorschrijvende arts. Een tweede keer via een brief met de uitgebreide vragenlijst die hun afspraakbrief begeleidt en een derde keer overlopen de MR-technologen op de dienst de lijst nog eens vóór het onderzoek. Bij twijfel vindt de scan niet plaats.”

Comfortabele omgeving

De vragenlijst is niet het enige element dat een veilig en vlot verloop van de MRI-scan bepaalt. Stefan: “De nieuwe generatie MRI-toestellen zijn uitgerust met sfeerverlichting die een rustgevend effect hebben. Ook de onderzoeksruimte is niet meer steriel wit, maar zo gezellig mogelijk gemaakt. Aan de achterkant van het MRI-toestel staat een tv-scherm. Daarop projecteren we beelden of spelen we een dvd af die de zorgvrager eventueel zelf meebrengt. Dat laatste gebeurt meestal bij kinderen.” Een MRI-scan duurt relatief lang en het toestel maakt veel lawaai. Hoe beter de zorgvrager hierop voorbereid is, hoe gunstiger het verloop. “We wijzen elke zorgvrager erop dat die op een bel kan drukken, mocht die angstig worden. Tijdens het onderzoek communiceren we ook met hen als dat nodig blijkt. En we blijven steeds bij de zorgvrager tot die volledig in het MRI-toestel ligt. Onze contacten zijn kort, maar daarom niet onpersoonlijk.”

Om kwalitatieve beelden te hebben moet de zorgvrager een aantal minuten stil blijven liggen. “Vergelijk het nemen van een MR-beeld met het nemen van een foto bij valavond of nacht. De sluitertijd van de camera is veel langer. Beweegt een object, dan resulteert dit in een onscherpe foto. Bij een MRI-scan is het net hetzelfde”, legt Ronald uit. “Het is dus belangrijk dat de zorgvrager zich comfortabel voelt om een goede medewerking te krijgen en goede beelden te kunnen opnemen. De nieuwere generatie MRI-scanners zijn korter en breder dan die van tien jaar geleden. Daardoor hebben we gelukkig minder gevallen van claustrofobie. Hoe comfortabel of angstig een zorgvrager is, hangt uiteindelijk sterk af van wat de persoon al meemaakte en of die al vertrouwd is met MRI. Zowel bij volwassenen als kinderen. Het is onze taak hen zo veel mogelijk gerust te stellen.”

Medische beeldvorming is een onmisbare schakel in het behandelen van zorgvragers. Op basis van het beeldmateriaal stellen artsen diagnoses, sporen ze ziektes op en bepalen ze een gerichte behandeling. Ook voor medische ingrepen – al dan niet acuut – is medische beeldvorming een essentieel onderdeel van de procedure. De inhoud van de job is voor vele zorgverleners onvoldoende gekend, alsook de uitdagingen en variatie die het met zich meebrengt. “Het is zoveel meer dan op een knopje duwen”, zegt Geert Eysermans, lid van de werkgroep medische beeldvorming van het NVKVV.

Verpleegkundige Geert Eysermans is al meer dan dertig jaar actief op de dienst medische beeldvorming (MBV). Hij startte zijn loopbaan bij wat toen nog het AZ Sint-Jozef was. Na 21 jaar als hoofdverpleegkundige schakelde hij begin 2021 terug naar een vier vijfde job als verpleegkundige MBV en werkt een dag per week op de dienst kwaliteit en veiligheid in het AZ Turnhout. In zijn lange carrière maakte hij een heuse evolutie mee op vlak van medische beeldvorming. “Eind jaren 80 raakte het gebruik van CT-scans meer ingeburgerd want tal van ziekenhuizen kregen een erkenning voor deze toestellen”, vertelt Geert. “In het AZ Sint-Jozef zochten ze toen mensen om hiermee aan de slag te gaan. Ik was onmiddellijk geïnteresseerd, vooral omdat het technische aspect van de job me enorm aansprak. En tot vandaag blijf ik erdoor geboeid.”

Veelzijdige en veeleisende job

Veel behandelingen starten en eindigen met medische beeldvorming. Om een diagnose te stellen, de juiste aanpak te bepalen en het verloop op te volgen. Medische beeldvorming laat toe ziektes vroegtijdig op te sporen, zoals bij mammografiescreening. Het is ook een cruciaal onderdeel van de procedures op het operatiekwartier of de spoeddienst. Dat maakt de job als zorgverlener medische beeldvorming zowel uitermate boeiend als veeleisend. “Je komt op de dienst medische beeldvorming met verschillende pathologieën in contact. Van een gebroken pols tot een kankerdiagnose. Bovendien zie je dagelijks een verscheidenheid aan zorgvragers, zowel jong als oud. De ene moment maak je een röntgenbeeld van een pasgeborene en de volgende afspraak is met een zorgvrager op geriatrie”, legt verpleegkundige Geert Eysermans uit. “Al is het wel zo dat ook wij ons meer en meer specialiseren. Zeker in de grotere ziekenhuizen. Toch blijft de variatie steeds groot, ook als je bijvoorbeeld enkel MRI-scans of enkel RX-onderzoek uitvoert.”

De functie als zorgverlener medische beeldvorming draagt een grote verantwoordelijkheid met zich mee. “Net omdat de medische beelden essentieel zijn voor de artsen moeten ze correct en duidelijk zijn. Daarnaast houdt bepaalde medische beeldvorming een risico in door de röntgenstraling. Je wil dus altijd zorgvuldig omspringen met het aantal beelden dat nodig is en zo de stralingsdosis waaraan je een zorgvrager blootstelt, zo laag mogelijk houden.” De combinatie van beide factoren vertaalt zich onder andere in het bepalen van de juiste positie en het garanderen dat een zorgvrager niet beweegt. Wanneer contrastvloeistof gebruikt wordt, moet je bovendien nagaan of de zorgvrager niet allergisch is en of de nieren goed functioneren. “Als zorgverlener ben je verantwoordelijk voor de kwaliteit van de beelden, zonder het belang van de zorgvrager uit het oog te verliezen. De uitkomst van je werk bepaalt namelijk of de radioloog een goed verslag kan opmaken. Ook het optimaliseren van de beelden via post-processing, zoals voor een CT-scan, is onze taak.”

Snel en accuraat handelen

De dienst medische beeldvorming draait 24 uren op 24, 7 dagen op 7. Niet alleen de geplande afspraken bepalen hoe je dag verloopt, ook vanuit de spoedafdeling en het operatiekwartier komen verschillende opdrachten binnen. Vaak met een dringend karakter. “Iemand met een levensbedreigend polytrauma heeft onmiddellijk een scan nodig en dus moet alles snel gaan. Dat brengt heel wat extra druk met zich mee, naast de normale verantwoordelijkheden van de job. Voor sommige zorgverleners is dat te zwaar. Ik heb al meegemaakt dat mensen daarom een andere dienst kiezen”, zegt Geert.

Een ander niet te onderschatten aspect van de job is dat je als zorgverlener dagelijks in contact komt met röntgenstralen, of radioactieve stoffen als je op nucleaire geneeskunde werkt. Om te hoge blootstelling te vermijden, moet je een reeks veiligheidsvoorschriften naleven, zoals het dragen van beschermende kledij en een dosismeter en voldoende afstand houden. “Gelukkig krijgen we jaarlijks bijscholing en is iedereen alert op de handelingen van collega’s. Bovendien worden we maandelijks opgevolgd door de arbeidsgeneesheer. En door de continue technologische ontwikkelingen is steeds minder stralingsdosis nodig om een kwalitatief beeld te maken.”

Opleiding op de werkvloer

De opleiding verpleegkunde legt in mindere mate de focus op medische technische diensten. “Hierdoor kennen studenten onze dienst te weinig en weten ze niet altijd waaraan ze zich mogen verwachten. Om de kwaliteit van de beelden te beoordelen maar ook te weten wat met de zorgvrager moet gebeuren achteraf, heb je een uitgebreide anatomiekennis nodig. Wanneer een huisarts iemand doorverwijst voor beelden van de pols en die is gebroken, dan stuur je die zorgvrager niet terug naar huis. Of je neemt beelden van een bloeding en dat blijkt een massieve bloeding te zijn, dan moet je de radioloog direct op de hoogte brengen. Deze zaken leer je tijdens de job. En natuurlijk draagt een goede stage ook bij tot het al dan niet kiezen voor onze dienst”, gaat Geert verder. “Het leuke aan de job is dat je gaandeweg leert wat een normaal en een abnormaal beeld is. Zo weet je bij een bepaald ziektebeeld wat je al mag doen als volgende stap. Al blijft de uiteindelijke interpretatie van de beelden altijd de verantwoordelijkheid van de arts.”

De volgende grote sprong voorwaarts in medische beeldvorming is de komst van artificiële intelligentie. “De nieuwste softwarepakketten wijzen vandaag al aan waar afwijkingen te zien zijn. Een menselijke analyse blijft steeds nodig, maar door de technologie krijg je een completer beeld en verkleint de kans op fouten.”

Zorgzame belangrijk onderdeel

Door die continue technologische evoluties is de doorstroming van zorgvragers op de dienst medische beeldvorming enorm toegenomen. Artsen krijgen snel resultaat en een zorgvrager heeft ook zelf toegang tot de beelden, waardoor hij deze ook kan delen met een huisarts of kinesitherapeut. Geert: “Toch is onze dienst meer dan alleen het technische aspect. Je mag als zorgverlener het zorgzame karakter nooit uit het oog verliezen. Een zorgvrager heeft vaak een korte ervaring met ons. Maak daar een goede van. Ik heb doorheen de jaren al gemerkt dat een zorgvrager sneller aan mij een vraag durft te stellen dan aan zijn behandelende arts. Ontwijk dat dan niet. Stel mensen gerust en leg voor het onderzoek duidelijk uit wat de procedure inhoudt. Vertel wat er tijdens en na het onderzoek zal gebeuren, in begrijpelijke taal. Leg ook uit wat jij als zorgverlener kan en mag doen en wat bij de arts ligt. Zo wordt het voor iedereen een stuk aangenamer.”