Week van de Verpleegkundige

Cathy Savelkoels is thuisverpleegkundige en gespecialiseerd in oncologische wondzorg. Via cursussen en lezingen deelt ze haar ervaring en kennis van oncologische wonden graag met collega’s. Er is natuurlijk altijd een aspect basiszorg, maar oncologische patiënten vragen op verschillende vlakken een aparte benadering. Een waarbij een nauwe opvolging voorop staat, door een verhoogd infectiegevaar.

De wetenschap heeft de afgelopen decennia grote stappen gezet op vlak van kankerbehandelingen. Oncologische patiënten leven, dankzij doorgedreven onderzoek en nieuwe medicijnen, gemiddeld steeds langer. Ook met een ongeneeslijke vorm van de ziekte. “Uiteraard een heel positieve evolutie,” zegt Cathy Savelkoels, “maar ook één die de vraag naar oncologische wondzorg doet toenemen. Verpleegkundigen met de juiste kennis en oog voor de specifieke aandachtspunten zijn dus hard nodig.”

Tijdens de Week van de Verpleegkundigen licht Cathy alvast een grote complexiteit van oncologische patiënten toe: hun verhoogd infectiegevaar. “Door het ziektebeeld zelf, maar ook ten gevolge van chemo- of radiotherapie kan het aantal witte bloedcellen sterk afnemen. Deze neutropenie maakt de patiënt extra gevoelig voor infecties. Niet enkel bij de oncologische wonden of ulcera zelf. Elke wonde is op dat moment extra vatbaar voor infecties.” Tijdens de lezing legt Cathy daarom stap voor stap uit waarop je moet letten, hoe je de wonden exact moet verzorgen en welke rol mantelzorgers of naasten hierbij kunnen opnemen.

Op elke dienst relevant

Oncologie is zo breed, dat je als verpleegkundige op quasi elke dienst met dit soort wondzorg in contact kan komen. Reden genoeg dus om je praktische kennis bij te spijkeren. Cathy Savelkoels: “Je hoeft ook geen specifieke voorkennis te hebben. We houden het heel laagdrempelig. Eerst gaan we even in op de algemene oncologische wondzorg: welke soorten oncologische ulcera zijn er en hoe behandel je die algemeen gezien? Daarna licht ik de symptomen van infecties uitgebreid toe. Zowel de klassieke symptomen, zoals roodheid, pijn, zwelling en koorts, maar ook typische alarmsignalen bij dit type patiënten. Denk maar aan een specifieke geur of overmatig exsudaat. De bedoeling is om zo te komen tot een optimale preventie, snelle detectie en nauwe opvolging van wondinfecties bij oncologische ziektebeelden.”

Op Spoed en Intensieve Zorg is het ongelofelijk belangrijk om de vinger aan de pols te houden. En wie kan dat beter dan Jan Bertels, kabinetschef van minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke. Hij zal op dat moment net één jaar minister zijn. De uitgelezen persoon om tijdens de studiedag Kritieke Diensten een update te geven over welke plannen op tafel liggen.

In de media drukte minister Vandenbroucke al meermaals zijn onvoorwaardelijke bewondering voor de verpleegkundigen en alle andere zorgverleners in de eerstelijnszorg uit. Die erkenning na maanden in de frontlinie doet deugd. Als beroepsvereniging vindt het NVKVV het belangrijk om op een kritische en constructieve manier bij te dragen aan veilige en kwalitatieve zorg. Centraal daarbij staan onze patiënten en onze collega’s.

Om de gezondheidszorg gezond te houden, is het cruciaal dat zorgsector en politiek samenwerken. En net daarom nodigen we op de studiedag Kritieke Diensten iemand uit die dicht bij de minister staat: Jan Bertels. “Ik ga met veel plezier op deze uitnodiging in”, zegt hij. “Ik zal er toelichting geven over de concrete politieke aanbevelingen naar aanleiding van de studie van het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg over het beheer van de ziekenhuiscapaciteit in België tijdens de eerste COVID-19-golf. Met name, wat hebben we daaruit geleerd en wat nemen we mee naar de toekomst in de vorm van effectieve acties en besluiten.”

Daarnaast zal de kabinetschef van Vandenbroucke ook zijn toekomstvisie op kritieke diensten aan bod laten komen. Hoe houden we kritieke zorg betaalbaar, kwaliteitsvol en veilig? Komt er een programmatie voor gespecialiseerde spoedgevallen? Hoeveel bedden Intensieve Zorg zullen in de toekomst geprogrammeerd worden? Hoe worden de ziekenhuisnetwerken gestimuleerd in Vlaanderen? Vragen waar we op maandag 27 september een antwoord op krijgen.

Bart Rits is spoedverpleegkundige in het AZ Sint-Maarten in Mechelen. Hij werkte ook op Intensieve Zorg en was twee jaar lang hoofdverpleegkundige Palliatieve Zorgen. Een uitgebreide ervaring die hem in staat stelt te kaderen wat de impact van overlijdens op Spoed en Intensieve Zorg betekent voor verpleegkundigen.

Zowel op Spoed als op Intensieve Zorg heb je als verpleegkundige te maken met sterfgevallen. Op beide diensten krijgt een kritieke patiënt een levensonderhoudende therapie om de vitale functies in stand te houden. Verpleegkundigen en artsen werken vaak in stresserende situaties waar ze de nieuwste technologieën en hun knowhow inzetten voor de patiënt, maar het sterftecijfer ligt hoog. “Een plots overlijden of een terminale patiënt. Beide situaties komen voor”, zegt Bart Rits. “En deze situaties zijn er door COVID-19 niet minder op geworden. Dat beïnvloedt je als zorgverlener. Ik sprong zelf ook maandenlang bij op Intensieve Zorg en zag ook hoe mijn collega’s uitgeput raakten, emotioneel en fysiek.”

Tijdens de coronapandemie kregen verpleegkundigen dan ook te maken met zwaar emotioneel leed van patiënten. Die vielen plots zonder hun vertrouwde mantelzorger of familielid en legden een zwaar medisch traject af. “Dat stelt je draagkracht serieus op de proef. 2020 was een emotionele rollercoaster”, zegt Bart. “Je moet een balans vinden tussen die emoties toelaten en kracht vinden om verder te gaan. Strakke planningen, hoge werkdruk en voortdurende wijzigingen helpen daar niet bij.”

Tools vanuit palliatieve zorgen

Bart wil de mentale weerbaarheid van zijn collega’s op kritieke diensten dan ook ondersteunen en versterken. “Ik wil de groepsdynamiek die ik leerde bij Palliatieve Zorgen vertalen naar een setting op kritieke diensten”, zegt hij. “Niet alleen het teamwork, maar ook concrete tools kunnen verpleegkundigen op deze diensten zeker helpen. Denk maar aan momenten van debriefing en ervaringsuitwisselingen.”

Dat je daarvoor af en toe out of the box moet denken, wil Bart andere verpleegkundigen leren aan de hand van specifieke voorbeelden en vaak voorkomende situaties. Wat kan je als team doen, wat met vroegtijdige zorgplanning op kritieke diensten en wat met comfortzorg. “Het doel van mijn lezing? Het evenwicht vinden in de cirkel van kwaliteitsvolle zorg voor patiënten en hun naasten, maar ook – en vooral – voor de verpleegkundige.”

Praktische info

Maandag 27 september 2021
Studiedag Kritieke Diensten

Bart Rits – The circle of stretching and strength

Inschrijven kan via de website van het NVKVV.

De Epilepsie Liga begeleidt zowel mensen met epilepsie als hun omgeving. Ouders, broers, zussen, klasgenoten, leerkrachten, enzovoort. “We kijken wat nodig is en tonen de weg naar andere diensten”, zegt Lies Coudenys, coördinator van de Epilepsie Liga afdeling West-Vlaanderen.

Als verpleegkundige kom je af en toe in aanraking met een persoon met epilepsie. Het is dan ook een vaak voorkomende aandoening die één op 150 mensen treft. Deze diagnose treft niet alleen de persoon en zijn of haar dagelijkse leven, maar ook de directe omgeving zoals gezin, familie en vrienden. “In het verleden werd vaak mysterieus gedaan over deze aandoening”, zegt Lies Coudenys. Zij is de provinciaal medewerker van de Epilepsie Liga in West-Vlaanderen, een vereniging die het welzijn van mensen met epilepsie wil bevorderen en het brede publiek wil informeren over deze aandoening. “Door die mysterieuze houding ontstond vaak onwetendheid en onbegrip. Dat veroorzaakte dan weer angst en vooroordelen. Vandaag is epilepsie beter gekend. In de medische wereld dan toch. In het dagelijkse leven botsen mensen met epilepsie vaak nog op onbegrip en vooroordelen.”

Ouder en kind geruststellen

Wat moet je als ouder dan doen wanneer je kind aan epilepsie lijdt? Je wil het de beste zorgen bieden, maar je zit als ouder ook met een heleboel vragen. “Wat betekent dit voor de studies van mijn kind, hoe beantwoord ik de vragen van mijn kind, wat met zijn of haar hobby’s, wat brengt de toekomst? Het zijn slechts enkele vragen die de ouders zich stellen. Daarnaast zijn er ook een hoop praktische zaken waar je als ouder hulp voor zoekt. Om nog maar te zwijgen van emotionele ondersteuning”, vertelt Lies.

Maar ook als verpleegkundige vraagt een kind met epilepsie een aandachtige aanpak. Hoe geef je als zorgverlener antwoord op de vragen van het kind en de ouders, hoe stel je het kind gerust, hoe neem je de angst van het kind weg, hoe zet je afleidingsmiddelen goed in, enzovoort. “Je moet kind en ouders goed begeleiden, zeker in de eerste weken en maanden na de diagnose”, zegt Lies. “Naast een breder begrip rond epilepsie, wil ik vooral concrete tools aanreiken die zorgverleners kunnen inzetten om zowel het kind als die zijn of haar omgeving goed te begeleiden.”