Juridische vragen en antwoorden #3 – 2025
Heb je nood aan een juridisch antwoord op maat? Dit is gratis voor leden van NETWERK VERPLEEGKUNDE. Je stelt je vraag eenvoudigweg via juridisch.advies@netwerkverpleegkunde.be en de Juridische Adviesgroep NETWERK VERPLEEGKUNDE gaat voor jou op zoek naar het antwoord.
Mogen verpleegkundigen medicatievoorschriften opmaken?
“Verpleegkundigen worden soms onder druk gezet door artsen om medicatievoorschriften in het digitale medicatieprogramma te zetten. De arts controleert en valideert die voorschriften binnen de 24 uur. Intussen wordt de medicatie toegediend op basis van overgeschreven schema’s. Soms zijn dat amper leesbare papiertjes van familieleden of huisartsen, of is de lijst niet volledig. Mag de verpleegkundige dit doen?”
Antwoord:
De huidige wetgeving laat niet toe dat een verpleegkundige medicatie voorschrijft. Het voorschrift moet ondertekend zijn door een arts. Sinds 1 januari 2025 kan de verpleegkundig specialist dat onder bepaalde voorwaarden wel.
Bestaat er al een medicatieschema, dan kan de arts dit vooraf tekenen. Als dit schema telkens overgeschreven moet worden, kan de arts dit vooraf tekenen als een staand order zodat het geldig blijft. In dringende gevallen mag de verpleegkundige de arts telefonisch contacteren en een mondeling voorschrift vragen dat zo snel mogelijk schriftelijk bevestigd wordt. Een niet ondertekend voorschrift mag niet uitgevoerd worden door de verpleegkundige. De verpleegkundige mag ook zelf geen voorschrift maken. Dat is strafbaar. Artsen of directies die verpleegkundigen opdragen niet toegelaten medische handelingen te stellen plegen ook een strafbaar feit. Het ondertekenen van een voorschrift mag volgens de Kwaliteitswet niet gedelegeerd worden.
Mogen zorgkundigen de mobiliteit van patiënten beoordelen?
“Een ziekenhuis houdt in het kader van het ergonomiebeleid mobiliteitsklassen bij in het elektronische patiëntendossier. Enkel verpleegkundigen bepalen en registreren deze score. Mogen zorgkundigen dit ook doen?”
Antwoord:
Het KB van 12 januari 2006 bepaalt de handelingen van de zorgkundigen. Daarin staat dat de zorgkundige in het patiëntendossier de gegevens mag noteren waarvoor hij of zij bevoegd is. Daartoe behoort ook ‘het observeren en signaleren bij de patiënt/resident van veranderingen op fysisch, psychisch en sociaal vlak binnen de context van de activiteiten van het dagelijkse leven (ADL), de patiënt/resident in een functionele houding brengen met technische hulpmiddelen en het toezicht hierop, conform het zorgplan, hygiënische verzorging van patiënten/residenten met een dysfunctie van de ADL, conform het zorgplan’.
Merkt de zorgkundige tijdens deze activiteiten zaken op aan de mobiliteit van de patiënt, mag hij of zij dat noteren in het dossier. Toch is de zorgkundige niet bevoegd om een score te geven of conclusies te trekken. Dit blijft de bevoegdheid van de arts, verpleegkundige of in sommige gevallen de ergotherapeut (KB 27 februari 2019).
Van gesprek met de patiënt naar automatisch verslag
Van gesprek met de patiënt naar automatisch verslag
Administratie is vaak complex en uitvoerig. Daardoor neemt het tijd weg voor de zorg aan patiënten. Slimme tools met AI-technologie bieden opportuniteiten om deze administratieve lasten te verlichten. De Gentse start-up Squire ontwikkelde een tool voor huisartsen, die ook veel potentieel heeft om verpleegkundigen te ondersteunen. “Eens de tool voor huisartsen op punt staat, kunnen we die als basis gebruiken om een software op maat van verpleegkundigen te bouwen”, zegt medeoprichter Stan Callewaert.
Huisartsen spenderen een kwart van hun werktijd aan administratie[1]. Dat betekent minder consultatietijd. Als je weet dat 75 procent van de huisartspraktijken een gedeeltelijke patiëntenstop hebben en een significant deel van de praktijken zelfs een volledige patiëntenstop heeft, liggen daar groeimogelijkheden. Dat dacht ook Stan Callewaert. Samen met zijn vennoot Ignace Maes stampte hij Squire uit de grond. “Ik zei al lang dat ik een eigen bedrijf wilde starten en zocht specifiek een concept met een mooie maatschappelijke impact. Veel van mijn vrienden zijn huisarts en de vriendin van Ignace is dat ook. De stukjes van de puzzel vielen netjes in elkaar toen ik attent gemaakt werd op de zware administratieve last die zij ervaren.”
Uitvoerige research
Er ging een grondige voorstudie vooraf aan de softwareontwikkeling. “Eerst wilden we weten hoe groot het probleem effectief is, ook buiten België”, legt Stan uit. “Wat bleek: alle Europese landen hebben te kampen met patiëntenstops bij huisartsen. In de meeste landen gaat het – net zoals in België – om meer dan één op twee huisartsen die geen nieuwe patiënten aanneemt door de werkdruk. Het administratieve kluwen aanpakken is een grote stap in de goede richting.”
Vervolgens zat Stan samen met meer dan dertig huisartsen om hun noden in kaart te brengen. “Tijdens die interviews stelden we vragen, zonder dat de geïnterviewde wist dat we een tool ontwikkelden om hun administratie te vereenvoudigen. Toch antwoordde 94 procent van hen op de vraag wat ze het minst leuk vinden aan hun job: administratie.” Hoe Squire dat dan exact verlicht? Een microfoontje in de consultatieruimte analyseert het gesprek tussen arts en patiënt. Met behulp van AI analyseert de tool dat gesprek en schrijft automatisch een verslag. Zo een geschreven neerslag van de consultatie is verplicht en vraagt heel veel tijd om manueel te maken. “Intussen testen een vijftigtal huisartsen de tool”, gaat Stan verder. “De basis zit goed. Door nauw met hen te communiceren en geregelde feedbackgesprekken in te plannen, hebben we al enkele verbeterpunten gedetecteerd.”
Kansen voor verpleegkundigen
Squire ziet in verpleegkundigen een volgende interessante doelgroep om te ondersteunen met de AI-tool. “We denken in eerste instantie aan thuisverpleegkundigen die veel onderweg zijn. Door in de auto met onze tool te bellen, kunnen ze een groot deel van hun administratie aan het einde van de werkdag vermijden. Al heeft het ook in ziekenhuizen ongetwijfeld een meerwaarde. In een volgende fase moeten we nauwer inspelen op de exacte noden en administratieve vereisten in kaart brengen van andere zorgverleners om een optimale positieve impact te kunnen maken”, besluit Stan.
Ontdek meer over Squire op hun website.
[1] Rapport: Analyse tijdsbesteding huisarts, in opdracht van de Minister van Volksgezondheid en de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu (2023)
“Luisteren naar patiënten, hun naasten en collega’s is essentieel bij complexe zorg”
Of ze nu op de afdeling pneumologie staat of samen met artsen, zorgmanagers en andere verpleegkundig-specialisten werkt aan de professionalisering van haar beroep: Denise Daems zet kennisoverdracht en samenwerking met haar collega’s in het Ziekenhuis aan de Stroom (ZAS) centraal. Het leverde haar de titel Parel van een Verpleegkundige op in 2024, en daarom zetten we de afdelingen waar ze actief is in dit nummer in de kijker.
“Mijn belangrijkste taak is mijn expertise te delen en te timmeren aan de professionalisering van verpleegkundig specialisten”, steekt Denise Daems, werkzaam in ZAS, van wal. “Laagdrempeligheid en aanspreekbaarheid zijn daarom essentieel, zowel naar mijn collega’s en patiënten op de afdeling pneumologie, in de raad van verpleegkundig specialisten die maandelijks samenkomt als bij de artsen en zorgverleners waarmee ik overleg. Iedereen moet zich comfortabel voelen om me vragen te stellen.”
Die raad is samengesteld uit verpleegkundig specialisten, een zorgmanager en een stafmedewerker professionalisering, en kan rekenen op de ondersteuning van artsen in een adviserende rol. “We willen jonge mensen die bij ons aan de slag gaan uitdagen, reflectieve vragen stellen en hen zachtjes uit hun comfortzone krijgen. Zo geven we invulling aan de professionele groei van medewerkers en aan de rol van verpleegkundig specialisten binnen de klinische ladder in ons ziekenhuis. Door de fijne samenwerking en de steun van dit team maken we de professionalisering bottom-up waar.”
Aanspreekbaarheid, zorg, innovatie
Naast aanspreekbaarheid draagt de afdeling pneumologie vooral warme, respectvolle zorg hoog in het vaandel. Door te luisteren naar patiënten en hun naasten ontdekken de verpleegkundigen hoe hun leven eruit ziet en maken ze samen beslissingen over het verdere traject. “We bieden complexe zorg en bereiden bijvoorbeeld thuisbeademing voor. Daarbij is het belangrijk dat iedereen akkoord is met de stappen die gezet moeten worden. We gaan above and beyond om moeilijke zaken toch mogelijk te maken en patiënten in hun thuisomgeving te behandelen. Daarvoor is het essentieel kennis en context vorm te geven en te delen onder collega’s. Zo zetten we innovatie ten dienste van de patiënt centraal.”
De nood aan intelligente data zonder overdaad
“Marcel, ik heb goed nieuws voor jou”, kondigt verpleegkundige Charlotte met enthousiasme van achter haar trolley met gemonteerde laptop aan. “Je mag naar huis!” Intussen typt ze nog naarstig over Marcels toestand. “De papieren komen later.” Met een dikke kaft onder zijn arm trok Marcel naar huis. Tussen de documenten stak een papieren voorschrift bestemd voor de thuisverpleegkundige met de instructie: ‘Wondzorg eenmaal per dag.’
Ondanks de vele registraties en een netjes aangelegd patiëntendossier in het ziekenhuis, ontbrak in de thuissituatie elke vorm van medische en contextuele informatie. De afwezigheid van een geïntegreerd patiëntendossier was de spelbreker. Thuisverpleegkundige Stefanie bevroeg Marcel opnieuw en registreerde plichtsgetrouw driekwart informatie die elders al beschikbaar is.
In België kennen we een legio aan initiatieven om data te verzamelen en te analyseren: de datahubs van de ziekenhuizen, BelRAI, Alivia voor zorgplanning, MijnGezondheid.be voor het patiëntendossier, het Vlaams Indicatorenproject (VIP²) voor het vergelijken van de zorgkwaliteit, het kankerregister, VaccinNet, de verplichte ziekteverzekering, … De overheid belast verpleegkundigen met heel wat registratie. Wat brengt ons deze oceaan aan data, behalve er te zijn?
Verpleegkundigen begrijpen als geen ander dat kwaliteitsvolle data van goudwaarde zijn op het vlak van de zorg aan de patiënt, wetenschappelijk onderzoek en de aansturing van de zorgorganisatie. Niet voor niets wordt Florence Nightingale niet enkel geroemd voor haar verpleegkundige werk. Zij is als het ware de bezielster van de statistische analyse in haar werkveld.[1] Zo ontwikkelde zij in 1858 de Rose Diagram, een geavanceerd taartdiagram dat de gezondheidsdata en haar onderzoeksresultaten toegankelijk moest weergeven.
Vandaag wordt veel verwacht van de zogenaamde big data. Machines die het menselijke intellect nabootsen om massa’s ongestructureerde gegevens om te zetten naar bruikbare resultaten voor de zorg. In de radiologie toont artificiële intelligentie (AI) zijn meerwaarde in het vroegtijdig opsporen van kankerletsels die het menselijke oog niet kan waarnemen. Dat staat in contrast tot de diepmenselijke relatie tussen een verpleegkundige en een patiënt. Een machine kan deze contextuele emotie niet vatten. Een AI-systeem kent niet de euforie of de somberheid bij het bericht wanneer men al dan niet naar huis mag.
Bovendien, voor het zover is, dient België zijn lappendeken aan registratiesystemen weg te werken. Dr. H. Plummer en zijn assistente Mabel Root demonstreerden dat belang in de Amerikaanse Mayo Clinic op 19 juli 1907 toen ze ‘patiënt 1’ in hun unieke systeem van gestructureerde patiëntenfiches opnamen.[2] De centraal opgeslagen fiches vormden een geïntegreerd, eenvoudig patiëntendossier toegankelijk voor elke zorgverstrekker. Vandaag, circa 10 miljoen patiënten later, is deze database hun fundament voor de organisatie van de patiëntenzorg en het wetenschappelijke onderzoek. Hoewel er al een lange weg is afgelegd, ontbreekt deze schakel in ons land nog steeds. Hopelijk brengt de Belgian Integrated Health Record (BIHR) voor Charlotte en haar 126.496 collega-verpleegkundigen actief op het terrein weldra soelaas.
Kortom, in afwachting van het tijdperk waarbij AI het gesprek tussen de patiënt en de verpleegkundige beluistert en automatisch in een geïntegreerd, gestructureerd verslag giet, zullen we zuinig moeten zijn op wat en waar we verpleegkundigen laten registeren. Geef hen bij het nemen van maatregelen meer tijd en ruimte voor zorg en onderzoek en minder administratie en registratie.
———–
Benoit Mores is expert bij de Landsbond van Onafhankelijke Ziekenfondsen en onder meer lid van de Overeenkomstencommissie Thuisverpleegkunde. Daarnaast is hij editorial board member van de European Journal of Cardiovascular Nursing en lid-patiëntvertegenwoordiger bij het wetenschappelijk comité van de Association of Cardiovascular Nursing & Allied Professions (ACNAP).
[1] Meulemans H (1992), ‘Metingen van de behoeftegraad, Quetelet, Nightingale en Katz aan het woord’, Tijdschrift voor Thuisgezondheidszorg, 13, 50, 6-9.
[2] Nelson C W (1997), ’90th Anniversary of the Mayo Medical Records System’, Mayo Clinic Proceedings, 72, 8, 696.
Juridische vragen en antwoorden #2 – 2025
Heb je nood aan een juridisch antwoord op maat? Dit is gratis voor leden van NETWERK VERPLEEGKUNDE. Je stelt je vraag eenvoudigweg via juridisch.advies@netwerkverpleegkunde.be en de juridische adviesgroep NETWERK VERPLEEGKUNDE gaat voor jou op zoek naar het antwoord.
Mag de bekwame helper medicatie aftekenen in het verpleegdossier?
“Vanuit de gehandicaptenzorg stellen we ons de vraag of de bekwame helper medicatie mag aftekenen in het verpleegdossier. Wat is daar de wettelijke regeling voor?”
Antwoord:
De toegang tot het patiëntendossier is voorbehouden aan gezondheidszorgbeoefenaars. Voor het verpleegdossier is dit de verpleegkundige, maar ook de zorgkundige voor de handelingen waarvoor hij of zij bevoegd is. De bekwame helper heeft geen toegang tot het dossier en kan dus niets aftekenen.
Nochtans is het belangrijk dat de verpleegkundige handelingen van de bekwame helper genoteerd worden, voor de patiënt en ook als bewijs voor de bekwame helper. Wat je kan doen is daarvoor een aparte lijst of dossier aanmaken waarin afgetekend wordt. Dit kan nadien ingebracht worden in het patiëntendossier door de verpleegkundige. De GDPR-regeling verplicht dat voor zo’n dossier, dat een gegevensbank is met persoonlijke gegevens van de patiënt(en), een verwerkingsverantwoordelijke voorzien wordt.
Mogen niet-verpleegkundigen medicatie toedienen en wat met ‘robotmedicatie’?
“Mogen niet-verpleegkundigen medicatie toedienen, onder meer in een penitentiaire instelling? Wie heeft de eindverantwoordelijkheid bij ‘robotmedicatie’ of medicatie die klaargezet is door een geautomatiseerd systeem?”
Antwoord:
Tot voor kort was het toedienen van geneesmiddelen voorbehouden aan artsen, verpleegkundigen en (beperkt) aan zorgkundigen. Door de recente wetswijzigingen (KB’s van 29/02/2024) veranderde dit.
In Activiteiten van het Dagelijkse Leven (ADL) kan een niet-geschoolde helper een persoon bijstaan in bepaalde zorgen die hij door leeftijd of beperkingen niet zelf kan stellen. ADL-handelingen zijn niet van toepassing in de gevangenis, waar gedetineerden hun eigen zorgen kunnen uitvoeren. Bovendien horen ADL-helpers niet bij de medische dienst van een instelling.
Naast zorgverleners kunnen ook bekwame helpers sommige verpleegkundige handelingen stellen. Dit systeem kan wel toegepast worden in de gevangenissen: de arts of verpleegkundige kan aan een aantal bekwame helpers (personeelsleden zonder opleiding gezondheidszorg) sommige handelingen, zoals het toedienen van orale medicatie, aanleren en toelating geven deze uit te voeren. Dit moet beschreven worden in een goede procedure.
In de rechtsleer is iedereen aansprakelijk voor de eigen fouten. De ‘apotheek’ is niet aanwezig bij het toedienen van medicatie aan de patiënt en dus niet aansprakelijk. Dit zou wel kunnen als bijvoorbeeld in de robotmedicatie onder de juiste naam een fout geneesmiddel of foute concentratie zou geleverd zijn. Het is de gezondheidszorgbeoefenaar, verpleegkundige of arts, bij de patiënt die de medicatie moet controleren. Dit wil zeggen: zeker zijn dat de juiste medicatie bij de juiste patiënt komt.
Is de medicatie juist klaargezet en de bekwame helper maakt een fout bij het toedienen, dan is hij daarvoor aansprakelijk. De verpleegkundige zou ook aansprakelijk kunnen gesteld worden als hij een foute, slordige of onvolledige opleiding of opdracht geeft aan de bekwame helper.
S!MPLR lanceert allereerste multitool voor verpleegkundigen
S!MPLR lanceert allereerste multitool voor verpleegkundigen
Een bakker, een ober, een kok, een fietser: iedereen heeft zijn eigen multitool. Een verpleegkundige moet zich vaak beredderen met dagelijkse hulpmiddelen zoals een balpen om pijnprikkels te meten of kompressen om medicatieflacons te openen. Om nog maar te zwijgen van de alom gekende Kocher om, onder andere, vaste infuusleidingen los te draaien. Allemaal instrumenten die verspreid over de afdeling liggen, in kledij blijven steken en uiteindelijk zoek raken. Tot de grote verontwaardiging van verpleegkundigen Dennis Logie en Remko De Duytsche. Daarom besloten ze zelf actie te ondernemen, wat uitmondde in de ontwikkeling van de S!MPLR caretool.
Dennis en Remko, de gezichten achter S!MPLR, vonden elkaar op de schoolbanken van de masteropleiding verpleegkunde. Hun gemeenschappelijke interesse in de zorgsector, innovatie en design creëerde een directe klik. Ondertussen maakten ze allebei de deeltijdse overstap naar het onderwijs waar ze de nieuwe generatie verpleegkundigen mee vormgeven. Wat hen echt verbindt, is hun kritische kijk op de bestaande zorgprocessen en -middelen. Dit leidde in 2024 tot de oprichting van S!MPLR, een vzw voor eenvoudige oplossingen in de zorgsector, zoals de caretool. “We omarmen de zorginnovatie met digitalisering, AI of VR, maar willen de hands-on innovatie tussen de patiënt en verpleegkundige niet uit het oog verliezen”, klinkt het bij het duo.
Alles binnen handbereik
De caretool werd ontwikkeld door, voor en met verpleegkundigen. Vijf jaar lang sleutelden Dennis en Remko aan het instrument. Het resultaat? Een visvormige multitool als handige compagnon bij de dagelijkse activiteiten van verpleegkundigen: van flesopener en meetlatje tot ampullenbreker of magneetsleutel. Maar je kan er evengoed katheters of infusen veilig mee afklemmen als je niets anders bij de hand hebt. “We sluiten niet uit dat de lijst verder zal groeien. Een achttal ziekenhuizen en zorginstellingen gebruiken de caretool al en daar komen nog altijd waardevolle suggesties uit. De feedback van andere verpleegkundigen is essentieel om de tool te perfectioneren.”
Meer dan een praktisch hulpmiddel
Voor Dennis en Remko is de tool meer dan een praktisch hulpmiddel. “Verpleegkundigen zijn de ruggengraat van de zorgsector, maar kampen met hoge werkdruk en beperkte ondersteuning”, vertellen ze. “De covidperiode gaf hun trots een flinke deuk. Zonde, want wij verpleegkundigen mogen gerust wat fierder zijn op onze job.” Met de persoonlijke caretool willen Dennis en Remko de verpleegkundigen een stukje identiteit, appreciatie en trots teruggeven. Tegelijkertijd hopen ze dat de multitool extra zichtbaarheid en verbinding tussen de verpleegkundigen onderling teweegbrengt.
Een blik op de toekomst
De caretool werd enthousiast onthaald. Ze wonnen ‘Pitchen voor de Zorg’ en sleepten recent de prestigieuze Henry Van De Velde Award voor de categorie ‘Business Innovation’ in de wacht. De erkenning en positieve reacties onderstrepen de nood van de multitool. Hieruit tankt het duo alleen maar vertrouwen om hem verder te verfijnen en breder uit te rollen. Hun ambitie? Dat de tool een vaste plek krijgt in de kledij van elke verpleegkundige – en als ze echt mogen dromen misschien zelfs in het buitenland. “De uitdagingen voor verpleegkundigen bestaan over de landsgrenzen heen”, besluiten Remko en Dennis. Toch blijft de betaalbaarheid hun grootste prioriteit. “De caretool moet toegankelijk blijven voor iedereen. Het laatste wat we willen, is dat het een luxeproduct wordt.”
“Als verpleegkundige wil je impact maken”
We zetten graag de mensen achter de werkgroepen in de kijker. Wie zijn ze en waar komt hun passie voor verpleegkunde vandaan? Willem Huyst (38 jaar) is regiomanager voor het Wit-Gele Kruis West-Vlaanderen binnen Regio Middenkust-Houtland en lid van de werkgroep Middenkader en hoofdverpleegkundigen.
Waarom ben je verpleegkundige geworden?
Mijn passie voor hulp verlenen zat er al van kinds af in. Ik kwam al vroeg in contact met hulp verlenen als vrijwilliger bij het Rode Kruis Vlaanderen. Geregeld gaf ik medische bijstand bij evenementen, gaf ik opleiding en zo meer. Toen ik achttien jaar was, begon ik de opleiding Hulpverlener-Ambulancier binnen de Dienst 112 Dringende Geneeskundige Hulpverlening, een job die ik met passie een vijftiental jaar deed. Ik startte initieel een opleiding Bedrijfswetenschappen, maar kwam al snel tot de conclusie dat mijn hart binnen de gezondheidzorgsector lag. Een maand later startte ik in de opleiding bachelor verpleegkunde, en volgde ook nog de banaba spoedgevallen en intensieve zorg. Ik werkte een tiental jaar binnen het Algemeen Ziekenhuis AZ Sint Lucas, waarna ik de stap zette als regiomanager binnen het Wit-Gele Kruis West-Vlaanderen.
Wat boeit je in je job?
De impact die je maakt, zowel als verpleegkundige als nu als regiomanager.
Wat is een belangrijke eigenschap van een verpleegkundige?
Je moet een empathische, holistische benadering hebben tegenover je patiënt, hem in zijn totaliteit zien en zijn noden detecteren. We zijn als verpleegkundigen gegroeid van handelen naar klinisch redeneren: wat heeft je patiënt naast zorg nog van je nodig? Waar kunnen we kwaliteit van zorg bieden? Welke zorg moet jij bieden en welke taken kan een bekwame helper, verzorgende, logopedist of kinesitherapeut opnemen?
Wat zijn de mooie momenten op de werkvloer?
Zien dat de visie die we uitzetten vanuit de organisatie begrepen wordt door mijn team. Zeker wanneer ze die visie dan ook mee uitdragen en omzetten in dagelijkse realiteit, zoals de strategische doelstellingen, maatschappelijk verantwoorde zorg,…
Zijn er ook minder fijne momenten?
Verschillende generaties op een lijn krijgen over iets als de work-lifebalance is een uitdaging. We willen aan de hand van betrokkenheid, autonomie voldoende stimuleren zodat de work-lifebalance van onze medewerkers goed zit. We proberen daar een draagvlak tussen te zoeken met onze centrale planning. De belangrijkste vraag is: hoe pak je retentie aan en hou je medewerkers tevreden?
Wat zijn de uitdagingen voor vandaag en morgen voor verpleegkundigen?
Er worden steeds meer technische zorgen thuis toegediend, waardoor we als eerstelijnszorg moeten instaan voor zorg aan patiënten met technische noden. Denk bijvoorbeeld aan infuustherapie en oncologische zorg. We stimuleren de competenties van onze zorgverleners en maken een strategisch opleidingsplan om hen voldoende te verdiepen in praktische skills en theoretische omkadering gebaseerd op evidencedbased richtlijnen.
Wat doe je in je vrije tijd?
Indien ik niet aan het werk ben, spendeer ik graag tijd met familie, vrienden, cultuur, wandelen en fietsen.
Wil jij ook lid worden van de werkgroepen of Regionale Netwerken van NETWERK VERPLEEGKUNDE? Schrijf je in met een mailtje naar info@netwerkverpleegkunde.be.
“In de meest complexe periode deel uitmaken van iemands leven is heel intens”
Geen nummer, een naam. Het zijn amper vier woorden, maar de betekenis ervan is van onschatbare waarde voor de patiënten en bezoekers van het medisch en oncologisch dagcentrum in Lier. Op vraag van een oud-patiënt staan de verpleegkundigen van deze dienst in de kijker.
Negentien verpleegkundigen geven elke dag het beste van zichtzelf in het medisch en oncologisch dagcentrum van het Heilig Hartziekenhuis in Lier. Er heerst een warme collegialiteit. Dat schrijft hoofdverpleegkundige Veerle Van den Broeck toe aan het empathische karakter van de medewerkers. “We verzorgen niet alleen fysieke klachten, maar anticiperen op het mentale en emotionele welzijn van de patiënt. Iedereen – patiënten, familieleden en medewerkers – moet zich gehoord, begrepen en gewaardeerd voelen. Dat kan alleen door nauw samen te werken en een veilige, ondersteunende omgeving te creëren. Wie hier werkt, heeft ongetwijfeld een groot hart voor zorg.”
Warme betrokkenheid
Oncologietrajecten zijn vaak langdurig en intensief. Daarom zet het team extra in op verbinding tussen zorgverleners, patiënten, naasten, het ziekenhuis en de buurt. “Kanker draag je niet alleen”, vervolgt Chris Engels, adjunct-hoofdverpleegkundige. “Daarom organiseren we verschillende activiteiten, zoals een zomerbar, de Lierse vlaaikeswandeling en fietsen we mee met de 1.000 kilometer tegen kanker. Zo brengen we mensen samen in een community.”
Door de warme betrokkenheid van het team kunnen de zorgverleners steevast bij elkaar terecht. Ook dat is nodig. Veerle: “We maken in de meest complexe periode deel uit van iemands leven. Onze patiënten hebben duizenden vragen. Weten wij het antwoord niet, dan gaan we te rade bij collega’s. We laten niet los, al moeten we soms wel. Want bij oncologie hoort ook afscheid nemen. Dan zijn we er voor elkaar, professioneel en betrokken.”
“Elke patiënt heeft zijn eigen context”
We zetten graag de mensen achter de werkgroepen in de kijker. Wie zijn ze en waar komt hun passie voor verpleegkunde vandaan? Gitte Van Gestel (55 jaar) is begeleidingsverpleegkundige in Bethanië geestelijke gezondheidszorg en lid van de werkgroep Begeleidingsverpleegkundigen.
Waarom ben je verpleegkundige geworden?
Omdat ik ben opgevoed in de tijd dat je naar je ouders luisterde. Mijn twee zussen waren verpleegkundige en mijn ouders wilden dat ik dat ook werd. Ik doe het gelukkig super graag en voelde al snel aan dat het voor mij meer mocht zijn dan de technische en fysieke zorg. Ik koos voor sociale verpleegkunde en begon meteen in de geestelijke gezondheidszorg te werken. Na een tussenstap naar het onderwijs keerde ik terug naar de zorg voor patiënten. Toen de vacature voor mijn huidige functie als stagecoördinator en begeleidingsverpleegkundige vrij kwam, was de cirkel voor mij rond.
Wat boeit je in je job?
Mijn job bestaat erin studenten en nieuwe collega’s warm te onthalen en wegwijs te maken. Ik spring ook bij in de mobiele ploeg. Het contact met en de zorg voor collega’s en studenten is voor mij erg belangrijk. Ik vind het fijn om te merken hoe ze op een warme, menselijke maar ook professionele manier omgaan met onze patiënten, ook in moeilijke omstandigheden. Zien hoe patiënten soms in volle crisis bij ons binnenkomen en leren omgaan met hun psychische kwetsbaarheid is voor mij belangrijk.
Wat is een belangrijke eigenschap van een verpleegkundige?
Het enthousiasme om met een mens in zijn totaliteit en in zijn context om te gaan. Het geduld om iemand te zien als een persoon met zijn eigen kwaliteiten, talenten en achtergrond. Studenten moeten daar wat in groeien. Tijdens het onthaalmoment probeer ik mee te geven dat je een patiënt niet zonder zijn context kan begeleiden, dat hij centraal staat in zijn behandeling en dat het directe contact en het samen op weg gaan cruciaal zijn.
Wat zijn de mooie momenten op de werkvloer?
Wanneer studenten verkrampt binnenkomen op een onthaalmoment en enthousiast en comfortabel buitenstappen. Maar ook als patiënten in langdurige zorg hun talenten en verlangens kunnen inzetten. Wat ik tot slot ook mooi vind, is de teamwerking en verbondenheid tussen collega’s.
Zijn er ook minder fijne momenten?
Wanneer hoop en herstel voor een patiënt ver te zoeken zijn. Ook het tekort aan verpleegkundigen is een flinke uitdaging, wat de werkdruk sterk kan verhogen.
Wat zijn de uitdagingen voor vandaag en morgen voor verpleegkundigen?
Een goed werkklimmaat creëren om de zorg te kunnen geven waar onze patiënten recht op hebben. Daarnaast vind ik het belangrijk dat we de verpleegkundigen in de geestelijke gezondheidszorg een duidelijke en krachtige stem geven. Er wordt dan wel meer gesproken over de GGZ, maar dat vertaalt zich niet altijd in middelen. Specifiek in mijn job zie ik het als een uitdaging om nog beter samen te werken met het onderwijs want alleen samen kunnen we de kwaliteit van stages, het leerproces voor onze studenten en de opleidingen verpleegkunde blijven verbeteren.
Wat doe je in je vrije tijd?
Bewegen in de natuur: lopen, wandelen of op trailvakantie gaan. En sinds kort mag ik ook voor mijn eerste kleinzoon zorgen.
Wil jij ook lid worden van de werkgroepen of Regionale Netwerken van NETWERK VERPLEEGKUNDE? Schrijf je in met een mailtje naar info@netwerkverpleegkunde.be.
Van turven op papier naar automatische handhygiënemonitoring
Handhygiëne is en blijft een aandachtspunt binnen zorginstellingen. Vandaag gebeurt de controle op de naleving ervan veelal manueel, via turven op papier. HOST Noordoost-Limburg startte zo’n twee jaar geleden een proefproject rond automatische handhygiënemonitoring. HOST-coördinator Dries Grymonpré en verpleegkundig expert infectiepreventie en -controle Fauve Thys lichten de eerste conclusies toe.
HOST staat voor Hospital Outbreak Support Team en is in Noordoost-Limburg (NOL) een samenwerking tussen het Ziekenhuis Oost-Limburg (ZOL) en het Noorderhartziekenhuis. Om de naleving van handhygiëne te verhogen, besliste HOST NOL in 2022 om een bestaand pilootproject uit te breiden naar de diensten intensieve zorg in het ZOL en Noorderhartziekenhuis, en naar twee geriatrieafdelingen binnen het Noorderhartziekenhuis. Daarbij is elke handalcoholdispenser uitgerust met een sensor en registreert die door welke beroepsgroep, hoe vaak, met hoeveel milliliter, wanneer en op welke locatie de handen ontsmet worden.
“Het monitoren van de naleving van handhygiëne gebeurt vandaag voornamelijk manueel. Een gevalideerde waarnemer observeert op de werkvloer of bij de correcte indicaties handhygiëne wordt uitgevoerd en turft op papier. Deze compliantiemeting geldt tot op heden als de gouden standaard”, licht HOST-coördinator Dries Grymonpré toe. “Die methode is waardevol omdat de waarnemer kan nagaan of het desinfecteren van de handen bij de juiste indicatie gebeurt en direct feedback kan geven aan de zorgprofessional. Dat observeren is evenwel zeer arbeidsintensief, waardoor de monitoring slechts een aantal keer per jaar plaatsvindt. Binnen ons project onderzochten we hoe een geautomatiseerd monitoringsysteem helpt om handhygiëne in kaart te brengen en te verbeteren.”
En-enverhaal
Het uitvoeren van een compliantiemeting is niet alleen tijdrovend, het leidt mogelijk ook tot een Hawthorne-effect. “Dat houdt in dat zorgprofessionals hun gedrag aanpassen omdat ze weten dat ze geobserveerd worden. Met als risico dat de resultaten beter zijn dan de realiteit”, legt verpleegkundig expert infectiepreventie en -controle Fauve Thys uit. ”Een automatisch systeem monitort continu. Hierdoor heb je een objectiever resultaat en veel meer data beschikbaar. Zo kregen we inzicht in het al dan niet plaatsvinden van de handhygiëne, welke dispensers meer of minder gebruikt werden en hadden we gegevens over het gebruik ’s nachts en tijdens het weekend. Een compliantiemeting gebeurt alleen overdag. Tegelijk kregen we een idee over mogelijke problemen op specifieke afdelingen. Zo wisten we waarop te focussen.”
Meer data betekent niet dat er minder werk is voor de verpleegkundige infectiepreventie en -controle. “Je moet met die data aan de slag”, gaat Dries verder. “De bestaande indicator op basis van het aantal verbruikte flesjes handalcohol per ziekenhuis is een heel ruwe schatting. Met het automatische systeem meten we het aantal handdesinfecties per dag en die info kunnen we combineren met een analyse van het aantal ligdagen. Zijn er minder handdesinfecties op een bepaalde dag, dan is het misschien omdat er minder patiënten zijn. Daarnaast zien we duidelijk wat en hoe lang het effect is van campagnes rond handhygiëne.”
Voor Dries en Fauve is automatische handhygiënemonitoring evenwel geen heilige graal. “Een automatisch systeem biedt veel gedetailleerde info, maar controleert niet of de handdesinfectie bij de juiste indicatie gebeurt en laat geen onmiddellijke terugkoppeling toe. Tijdens de piloot werd ook duidelijk dat het nodig is de vinger aan de pols te houden door blijvend in te zetten op informatieverspreiding. Het zal dus altijd een en-enverhaal zijn.”
Eind 2024 rondde het HOST-team het proefproject af. In het voorjaar van 2025 volgt een evaluatie en bepaalt het team de mogelijke verdere stappen.
Beeld: het HOST-team met Dries Grymonpré (tweede van links) en Fauve Thys (rechts).