Wat zijn de criteria om een ziekenhuishygiënist te zijn?

“Mag een vroedvrouw afgestudeerd na 2018 ook een ziekenhuishygiënist zijn?”

Antwoord:

De voorwaarden voor ziekenhuishygiënist staan in de Erkenningsnormen voor de ziekenhuizen (K.B. 23.10.1964, Bijl. I Organisatorische normen): de verpleegkundig ziekenhuishygiënist moet een bachelor verpleegkunde zijn met master in de verpleging of volksgezondheid en een aanvullende opleiding van 250 uur.

Vroedvrouwen afgestudeerd voor of na 2018 kunnen de functie dus niet uitoefenen.

Kan een HBO5-verpleegkundige na postgraduaat een BBK aanvragen voor bijvoorbeeld spoed of pediatrie?

“Kan een verpleegkundige HBO-5 na volgen van een postgraduaat een BBK aanvragen voor I.Z.-spoed, pediatrie-neonatale, oncologie en peri-operatieve zorg?”

Antwoord:

Voor de specialisaties I.Z.-spoed, pediatrie-neonatale, oncologie en peri-operatieve zorg bestaat enkel een bijzondere beroepstitel. Deze kan alleen verkregen worden door bachelor verpleegkundigen.

Voor geestelijke gezondheidszorg-psychiatrie en geriatrie bestaat zowel een BBT als een bijzondere beroepsbekwaamheid. De BBK kan aangevraagd worden door HBO5-verpleegkundigen met de nodige bijkomende opleiding.

De lijst van BBT’s en BBK’s is wettelijk vastgelegd, zie K.B. 27.09.2006.

Wanneer heeft een verpleegkundige met BBT I.Z.-spoed recht op het specialisatiecomplement?

“Hoeveel uur per jaar moet een verpleegkundige met BBT I.Z.-spoed, werkzaam in de mobiele equipe kritieke diensten, werken op een erkende I.Z. en/of spoed om recht te hebben op het specialisatiecomplement?”

Antwoord:

Voor het specialisatiecomplement moet een verpleegkundige voldoen aan de criteria voor de BBT. Die bepalen dat de verpleegkundige in 4 jaar 1.500 uur moet gewerkt hebben op een erkende I.Z., een gespecialiseerde functie Spoedgevallen (incl. MUG) en/of een ambulancedienst 112.

Heb je nood aan een juridisch antwoord op maat? Dit is gratis voor leden van NETWERK VERPLEEGKUNDE. Je stelt je vraag eenvoudigweg via juridischadvies@netwerkverpleegkunde.be en de juridische adviesgroep NETWERK VERPLEEGKUNDE gaat voor jou op zoek naar het antwoord.

Welke taken mag een verpleegkundige uitvoeren bij esthetische ingrepen?

“Welke taken kan/mag een verpleegkundige uitvoeren bij esthetische ingrepen? Moet de arts al dan niet aanwezig zijn?”

Antwoord:

Wanneer de behandeling (ook) een therapeutisch doel heeft (herstel na ingrepen of invaliditeit, reconstructie, …) mag de verpleegkundige alle handelingen stellen die vermeld zijn in de lijst van verpleegkundige handelingen (K.B. 18.06.1990). Het K.B. bepaalt voor welke handelingen een voorschrift van de arts nodig is (mondeling, schriftelijk of staand order). De aanwezigheid van de arts is enkel nodig voor de assistentie bij chirurgische ingrepen.

De louter esthetische geneeskunde, zonder enig therapeutisch doel, wordt geregeld in de aparte wet van 23 mei 2013 op de niet-heelkundige esthetische geneeskunde en esthetische heelkunde. Na de herziening van de oorspronkelijke wet, onder andere om de discriminatie tussen verpleegkundigen en schoonheidsspecialisten te vermijden, is de uitvoering beperkt tot de artsen. Verpleegkundigen mogen dus wettelijk geen louter esthetische behandelingen uitvoeren.

Hoe omgaan met de mismatch tussen de hervorming van de opleiding voor gespecialiseerde verpleegkundigen en de criteria voor het behalen van een BBT/BBK?

“Door de hervorming van de opleiding voor gespecialiseerde verpleegkundigen op Vlaams niveau voldoen een deel van de opleidingen niet meer aan de (federale) criteria voor het behalen van een BBT/BBK. De werkgroep palliatieve zorgen kaartte dit aan bij het Agentschap Zorg en Gezondheid, maar de federale overheid neemt geen wetgevende initiatieven. De AZG kan zelf geen aanpassingen doen of uitzonderingen toelaten. Hoe moet hier mee worden omgegaan?”

Antwoord:

De bevoegdheidsverdeling is duidelijk. De federale overheid bepaalt de normen voor het behalen van een BBT/BBK. Wie een dergelijke kwalificatie wil behalen, moet bewijzen een opleiding gevolgd te hebben die voldoet aan die criteria (aantal uren/ECTS, bepaalde inhoudsvelden). De vorm waaronder (banaba, postgraduaat, …) heeft geen belang en kan dus vrij bepaald worden door de Vlaamse Gemeenschap.

Opleidingen die aan de criteria voldoen, geven recht op de kwalificatie, de andere niet.

De erkenningscommissies die de BBT/BBK toekennen, zijn overgeheveld van de federale overheid naar de Gemeenschappen. Zij kunnen en moeten zich nochtans enkel baseren op de federaal bepaalde criteria (Ministerieel Besluit per BBT/BBK).

De toekomstige erkenning van gespecialiseerde verpleegkundigen maakte wel deel uit van de besprekingen van de Taskforce Interkabinettenwerkgroep Verpleegkunde (2021-2022), waarvan nog geen concrete gevolgen bekend zijn.

Zijn er juridische bezwaren om zorgkundigen als ‘verpleegkundige’ toegang te geven tot een elektronisch medicatiepakket?

“Standaard hebben zorgkundigen geen toegang tot het elektronisch medicatiepakket, ook al spelen ze een rol bij het toedienen van medicatie. Door de vijf bijkomende handelingen voor zorgkundigen, waaronder het toedienen van medicatie, is de nood groter om deze toch toegang te krijgen. Zo kan de zorgkundige zelf controleren of hij/zij de correcte medicatie toedient. Zijn er juridische bezwaren om de zorgkundige als ‘verpleegkundige’ toegang te geven tot het medicatiepakket? Zijn er bijkomende elementen nodig, zoals een verklaring?”

Antwoord:

Het artikel 3 van het K.B. 12.01.2006 (handelingen zorgkundigen) stelt: “§ 3. De zorgkundige wordt betrokken, binnen zijn bevoegdheden en vorming, bij het bijhouden voor elke patiënt van dit verpleegkundig dossier, zoals bedoeld in artikel 46, § 2, van de voormelde gecoördineerde wet van 10 mei 2015.”

Het is dus logisch dat de zorgkundige in het dossier de zorgen mag noteren waarvoor hij/zij bevoegd is. Zonder bijkomende opleiding omvat dit de patiënt/resident helpen bij inname van geneesmiddelen via orale weg, nadat het geneesmiddel door middel van een distributiesysteem, door een verpleegkundige of een apotheker werd klaargezet en gepersonaliseerd. Met bijkomende opleiding is ook het toedienen van medicatie toegestaan, met uitsluiting van verdovende middelen, al is die voorbereid door de verpleegkundige of de apotheker.

Het is niet de bedoeling dat de zorgkundige de medicatie zelf controleert. Het is de verpleegkundige of apotheker die moet zorgen dat het juiste geneesmiddel bij de juiste patiënt staat.

Mag een verpleegkundige de resultaten van een Mantoux-test zelf inbrengen in het medisch dossier, zonder validatie door een arts?

“Mogen verpleegkundigen op een raadpleging pneumologie de resultaten van een Mantoux-test zelf inbrengen in het (elektronisch) medisch dossier, zonder validatie door een arts of moet die verplicht mee (digitaal) ondertekenen? Gaat het hier om beoordeling van de parameters (C-handeling)?”

Antwoord:

Het uitvoeren en aflezen van een tuberculinetest staat expliciet in het K.B. 1990 als technische verpleegkundige handeling B2: “Uitvoeren en aflezen van cutane en intradermotesten”.

De verpleegkundige mag dus het resultaat aflezen en noteren in het patiëntendossier. Dit is zelfs verplicht: art. 3 van het K.B. van 18.06.1990 verplicht de verpleegkundige de uitgevoerde zorgen te noteren in een verpleegkundig dossier, dat samen met het medisch dossier het patiëntendossier vormt. De verdere medische diagnose of opvolging is de bevoegdheid van de arts.

Mogen verpleegkundigen ausculteren?

“Mogen verpleegkundigen ausculteren?”

Antwoord:

Absoluut, dit hoort bij het meten van de parameters (B1-handeling, zonder medisch voorschrift). Uiteraard vraagt het uitvoeren en interpreteren van auscultatie voldoende opleiding en ervaring.

Belangrijk is ook dat de verpleegkundige wel een afwijking in de auscultatie mag vaststellen, maar geen medische diagnose stellen.

Is een intradermo-inspuiting een verpleegkundige handeling?

“Is een intradermo-inspuiting een verpleegkundige handeling?”

Antwoord:

Het uitvoeren en het aflezen van intradermotesten zijn expliciet vermeld in het K.B. van 18.06.1990.

Daarnaast beschouwt de Technische Commissie voor Verpleegkunde, die binnen de FOD Volksgezondheid bevoegd is voor de lijst van verpleegkundige handelingen, de intradermo-inspuiting als verpleegkundige handeling, gezien de lijst van het K.B. 1990 bedoeld is om alle toedieningswegen van medicatie op te sommen, en zowel subcutane als percutane toediening vermeld worden.

Uiteraard moeten alle wettelijke voorwaarden gevolgd worden voor deze toediening van medicatie: medisch voorschrift, procedure, noteren in het verpleegdossier, beschikken over de nodige opleiding, competentie en ervaring.

Mag een groepspraktijk btw aanrekenen aan een verpleegkundige voor administratie?

“Sinds 1 januari 2022 dient btw betaald te worden op niet-therapeutische handelingen. Een verpleegkundige in een groepspraktijk betaalt iedere maand een percentage van de inkomsten van de prestaties aan de praktijk voor administratie en facturatie. Mag daarop btw aangerekend worden?”

Antwoord:

Vanaf 2022 is inderdaad btw verschuldigd op alle niet-therapeutische prestaties en diensten in de gezondheidszorg. Enkel de directe zorgen zijn vrijgesteld. Indien een verpleegkundige zelf de eigen prestaties factureert, is geen btw verschuldigd.

Indien de verpleegkundige niet-therapeutische handelingen zou stellen, bijvoorbeeld zuiver esthetische behandelingen of expertisen uitvoert, is wel btw verschuldigd. Hiervoor bestaat een specifieke procedure.

Ook het uitvoeren van administratie voor iemand anders is de “levering van een dienst” en valt onder de btw-wetgeving. De groepspraktijk of verpleegkundige die de administratie voor anderen uitvoert, moet daarop btw aanrekenen. Vaak wordt een percentage van de honoraria aangerekend als vergoeding voor de administratieve kosten. Idealiter wordt in het contract opgenomen dat dit bedrag all-in is, dus ook btw inbegrepen. Er moet dan nadien geen btw meer apart aangerekend of betaald worden.

Mag een student geneeskunde ingeschakeld worden als zorgkundige?

“Wanneer mag een (bachelor)student geneeskunde ingeschakeld worden als zorgkundige?”

Antwoord:

Tijdens de stage van zijn opleiding mag de student geneeskunde wettelijk alle medische, verpleegkundige en paramedische handelingen stellen. Daarbuiten, bijvoorbeeld als jobstudent, kan hij niet erkend worden als zorgkundige en geen zorgkundige/verpleegkundige handelingen stellen.

Art.2 §2 1° van het K.B. van 12.01.2006 bepaalt voor de ‘bijkomende’ zorgkundige handelingen expliciet dat ze slechts mogen uitgevoerd worden door personen die in hun opleiding hierover minstens 150 effectieve uren opleiding gekregen hebben waarvan maximaal de helft stage. Bovendien moeten ze het visum van zorgkundige aanvragen. Deze opleiding is niet voorzien in de studies geneeskunde.

Is het gebruik van monofilament een B2- of C-handeling?

“Het gebruik van monofilament als klinische test voor het opsporen van neuropathie en de interpretatie er van werd door artsen beschouwd als een medische handeling. Nochtans voeren ook diabeteseducatoren deze handeling vaak uit. Is dit dan een B2- of een C-handeling?”

Antwoord:

Het gebruik van monofilament voor vaststellen van de neurologische gevoeligheid hoort bij het meten van de parameters en is een B1-handeling. De beoordeling van het resultaat van het onderzoek is een C-handeling. De arts kan op de verpleegkundige vertrouwen om te oordelen of het resultaat al dan niet een afwijking is en onmiddellijk moet gemeld worden. De medische diagnose blijft in elk geval voorbehouden aan de arts. Voor de B1-handeling moet een procedure opgemaakt worden. In dit geval moet die zeker vermelden wanneer/welke resultaten doorgegeven worden aan de arts.

Wie mag Kalinox® toedienen?

“Kalinox® wordt gebruikt als sedatie. De Hoge Gezondheidsraad raadt aan daar een erkende opleiding voor te volgen. In een advies van 2018 gaat het om gecertificeerde opleidingen voor artsen. Officiële adviezen bevestigen dat ook verpleegkundigen Kalinox® mogen toedienen. Wie mag toedienen, wie moet daarbij aanwezig zijn en welke opleiding is noodzakelijk?”

Antwoord:

Kalinox^® is een geneesmiddel en mag toegediend worden door verpleegkundigen. Hiervoor is een medisch voorschrift noodzakelijk. De procedure die voor elke verpleegkundige handeling vereist is, moet hiervoor opgesteld worden in overleg met de arts. De verpleegkundige mag het middel toedienen zonder aanwezigheid van de arts of anderen. Indien de arts, verpleegkundige of dienst meent dat dit toch nodig is, wordt het vermeld in de procedure. Deze mag altijd striktere veiligheidsvoorwaarden stellen dan de wet.

De verpleegkundige mag een handeling enkel uitvoeren wanneer die beschikt over de nodige competentie, opleiding en/of ervaring om deze correct en veilig uit te voeren (KB 18.06.1990, art. 4bis). De wet bepaalt geen inhoud of vorm van deze opleiding. De verpleegkundige moet zelf kunnen bewijzen welke opleidingen die daarvoor volgde.

Mag een stagiair handelingen uitvoeren die nog niet aangeleerd zijn in de les?

“Mogen we een leerling of student handelingen laten uitvoeren die hij nog niet aangeleerd of geoefend heeft in de les, maar die hij wel verworven heeft in een vorige opleiding tot bijvoorbeeld zorgkundige?”

Antwoord:

Er is geen wettelijk verbod op de handelingen die mogen uitgevoerd worden tijdens de stage. Alle specifieke handelingen kunnen ook moeilijk vastgelegd worden in het stagecontract, dat algemeen en niet per module wordt opgemaakt. De student of leerling mag tijdens de opleiding alle handelingen van het betrokken beroep stellen (art. 124 van de WUG). Het gaat hier om het zorgvuldig optreden van student en begeleider. Voert de student een niet-aangeleerde techniek uit zonder begeleiding of toezicht, is wel een fout van de student, de stagementor en ieder gediplomeerde die met de student werkt. De stagementor of zijn vervanger kan tijdens de stage wel iets tonen of aanleren dat nog aan bod zal komen in de lessen, maar op eigen verantwoordelijkheid.

Mogen zorgkundigen eten geven aan zorgvragers met slikproblemen?

“Op onze dienst liggen zorgvragers met slikproblemen. Mogen zorgkundigen hen helpen bij het geven van de maaltijd?”

Antwoord:

De handelingen die zorgkundigen mogen uitvoeren zijn bepaald in het KB van 12 januari 2006. Daarin staat dat ze de vocht- en voedseltoediening bij een patiënt/resident langs orale weg mogen helpen verrichten, uitgezonderd bij slikstoornissen en bij sondevoeding. Wil de zorgkundige helpen bij een zorgvrager met slikproblemen, dan moet die een opleiding van 150 uur gevolgd hebben, in de basisopleiding of als bijscholing. Dan is hij bevoegd voor voedsel en vochttoediening langs orale weg, zonder onderscheid.

Mogen opvoeders/begeleiders insuline toedienen?

“Verpleegkundigen die werken in een instelling voor gehandicapten zijn verantwoordelijk voor het toedienen van insuline. De opvoeders en begeleiders krijgen hierover jaarlijks een bijscholing. Mogen zij dan insuline inspuiten?”

Antwoord:

Neen, opvoeders en begeleiders mogen geen insuline toedienen. Dit staat duidelijk in de wet van de uitoefening van gezondheidszorgberoepen van 10 mei 2015. Enkel artsen en verpleegkundigen zijn bevoegd om verpleegkundige handelingen te stellen. Ook zorgkundigen en hulpverleners-ambulanciers mogen onder strikte voorwaarden een aantal van deze handelingen uitvoeren. Het meten van glycemie en het inspuiten van insuline zijn verpleegkundige handelingen. Zowel de persoon die de handeling zonder verpleegkundig diploma uitvoert, als de persoon die de niet-bevoegde de opdracht geeft deze handeling uit te voeren zijn strafbaar. De enige uitzondering geldt voor mantelzorgers, na een opleiding en toelating van een arts of verpleegkundige.

Hoeveel uren mag een stagiair werken?

“In het ziekenhuis lopen studenten verpleegkunde van verschillende hogescholen stage. Hun uren verschillen van school tot school. Ook of hun middagpauze meetelt als stage-uur verschilt sterk. Bestaan hier wettelijke afspraken voor zodat ziekenhuizen transparante regels kunnen opstellen?”

Antwoord:

Stagiairs worden gelijkgesteld met werknemers in de arbeidswetgeving. Ze vallen dus onder hetzelfde regime waardoor de middagpauze niet meetelt voor de gewerkte uren. Ook in de Vlaamse onderwijswetgeving vinden we enkele bepalingen over de stageduur terug. Zo valt de HBO5-opleidingen onder de codex secundair onderwijs. Stagiairs zijn ook hier reguliere werknemers en de pauzetijd telt dus niet mee. Anders is het voor de professionele bachelor, die valt onder de codex hoger onderwijs. Daarin staan geen bepalingen over de uurregeling voor stages. Instellingen voor hoger onderwijs moeten de regels voor stages wel kenbaar maken aan studenten bij inschrijving. Dat kan aan de hand van een stagereglement of via de ECTS-fiche waarin staat wat de verwachtingen zijn en hoe er geëvalueerd wordt. Basisafspraken, zoals de pauzetijd, zouden hier in opgenomen kunnen worden. Het zou aangewezen dat hogescholen hierover eenzelfde regeling hanteren zoals in het secundair onderwijs. Daar tellen pauzes niet als werktijd. Momenteel beslist iedere hogeschool dit afzonderlijk.

Mag een staand order gebruikt worden voor een ecg-afname?

“In een psychiatrisch ziekenhuis worden ecg’s afgenomen door de verpleegkundigen en geïnterpreteerd door een arts. Het ziekenhuis wil dit digitaliseren maar de artsen hebben geen elektronische handtekening. Is een handtekening noodzakelijk en kan gewerkt worden met een staand order?”

Antwoord:

Uitvoeren van een ecg is een verpleegkundige handeling B2: “gebruik van apparaten voor observatie en behandeling van de verschillende functiestelsels”. Voor afname door verpleegkundigen is een medisch voorschrift vereist, inclusief de handtekening van de arts, op papier of elektronisch. Het voorschrift kan opgemaakt worden onder vorm van een staand order, maar de arts moet aangeven bij welke patiënten het staand order toegepast wordt (individualisering), de verpleegkundige noteert dit in het dossier.

Belangrijk hierbij is dat de prestatie (nomenclatuur) voor het ecg zowel de afname als de interpretatie van de arts omvat, dus de afname kan niet afzonderlijk aangerekend worden.

Mag ik assisteren bij een endoscopie?

“Wat zijn de wettelijke bepalingen voor het assisteren bij een endoscopie en welk diploma is daar voor nodig?”

Antwoord:

Een endoscopie wordt uitgevoerd om diagnostische of therapeutische redenen. Assistentie bij een diagnostische endoscopie is een verpleegkundige activiteit rond het stellen van een diagnose en de behandeling ervan. Deze mag dus enkel uitgevoerd worden door verpleegkundigen en artsen, niet door andere beroepen. Een endoscopische behandeling is een medische techniek waarbij verpleegkundigen mogen voorbereiden, assisteren en instrumenteren. Dit mag enkel in het bijzijn van een arts, in direct verbaal en visueel contact. Beide vormen zijn dus B2 verpleegkundige handelingen waarvoor een medisch voorschrift vereist is. Net zoals een procedure opgemaakt in overleg met de arts. De zorgen moeten genoteerd worden in het dossier en de verpleegkundige moet over de nodige opleiding en ervaring beschikken om de techniek veilig uit te voeren.