Up-to-date

Betaalbare en kwaliteitsvolle zorg in overeenstemming met het perspectief van de zorgvrager, hoe doe je dat? Het Vlaams Patiëntenplatform draagt patiëntenparticipatie hoog in het vaandel.

Ook voor het beleid en zorginstellingen en -netwerken is het een belangrijke factor. Net daarom maakte de vzw werk van een visietekst over hoe participatie in de praktijk vorm kan krijgen. Je vindt er termen om patiëntenvertegenwoordiging beter te begrijpen, ontdekt de processen tot patient empowerment en leert de randvoorwaarden voor participatie. Alle informatie vind je via vlaamspatientenplatform.be/nl/Pati%C3%ABntenparticipatie-hoe-begin-je-eraan?

Professor Medisch Recht aan de KU Leuven en directeur van het Centrum voor Biomedische Ethiek en Recht Herman Nys ontving recent een persoonlijke brief van Ursula von der Leyen. De voorzitster van de Europese Commissie benoemde de professor tot lid van de European Group on Ethics in Science and New Technologies (EGE) voor een periode van drie jaar. Het is de professor zijn derde mandaat binnen de EGE.

De EGE werd opgericht in 1991 en geeft de Europese Commissie onafhankelijk advies over EU-beleid waar ethische, maatschappelijke of grondrechtenkwesties in contact staan met de ontwikkeling van wetenschap en nieuwe technologieën. “Uw benoeming is een erkenning van het waardevolle werk dat u in uw vakgebied levert en van uw uitstekende kwalificaties”, staat in de brief. “Het werk van de EGE wordt alleen maar crucialer nu de uitdagingen waar de wereld voorstaat steeds complexer en meer verbonden zijn. Wetenschap en nieuwe technologie zijn verweven met de trends die ons dagelijks leven herstructureren. De ontwikkeling en toepassing ervan moet dus in dienst staan van de democratie.”

De prioriteiten van professor Nys tijdens zijn driejarige periode bij de EGE zullen bij milieubescherming, inclusieve digitale innovatie, sociale rechtvaardigheid en bevordering van de democratie liggen. “Als lid van de EGE analyseert u hoe wetenschappelijke en technologische vooruitgang en brede maatschappelijke ontwikkelingen op elkaar inwerken om de Europese Commissie zo goed mogelijk te adviseren over directe uitdagingen en ontwikkelingen op lange termijn, zowel in de Europese als in de globale context, en over de grenzen van disciplines heen”, schrijft Von der Leyen nog. “Ik wil u bedanken voor uw inzet om ethiek en waarden in het EU-beleidsproces te verankeren. Ik ben ervan overtuigd dat wij veel profijt zullen hebben van uw deskundigheid en inzet en ik verwacht voor de komende jaren een vruchtbare samenwerking.”

Het Europees Parlement keurde recent een voorstel goed om personeel beter te beschermen tegen kankerverwekkende en andere gevaarlijke stoffen. Zorgverleners moeten ook beter opgeleid worden om met gevaarlijke medische producten om te gaan. Het gaat onder meer om gevaarlijke medicijnen waar 7,3 miljoen oncologische verpleegkundigen in hun dagelijks werk mee in contact komen.

Zorgpersoneel zal opgeleid worden om met reprotoxische en andere gevaarlijke medicijnen om te gaan. Die geneesmiddelen zijn noodzakelijk in behandelingen tegen kanker en moeten beschikbaar zijn, maar met dit goedgekeurde voorstel wil Europa ook het gezondheidspersoneel beschermen tegen eventuele negatieve effecten. De Europese Commissie stelt tegen eind 2022 een indicatieve lijst van deze geneesmiddelen op, samen met richtlijnen voor de omgang met deze stoffen in ziekenhuizen.

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) huldigde alle zorgverleners al door 2021 uit te roepen tot het Internationaal Jaar van het Zorgpersoneel. Recent zakte dokter Hans Kluge, regionaal directeur voor Europa bij de WHO, af naar ons land waar hij minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke ontmoette.

Dokter Kluge overhandigde de minister de award, bestemd voor alle zorgverleners. Zo wil de WHO waardering en erkenning tonen voor de inzet die gezondheidsbeoefenaars tijdens de pandemie toonden. 2021 was een bijzonder moeilijk jaar voor de lichamelijke en geestelijke gezondheid van zorgverleners. Ze werden keer op keer geconfronteerd met een toenemend aantal besmettingen en ziekenhuisopnames en tegelijk rekening houden met de risico’s voor hun eigen gezondheid. De award zal ondergebracht worden in het Galileegebouw in Brussel, waar de drie gezondheidsadministraties zitten.

Vlaanderen kent al jaren heel wat knelpuntberoepen in de zorg. Vacatures raken niet ingevuld en ook de perceptie over werken in de zorg zit eerder in een negatief daglicht. Daarom werd recent een studie[1] uitgevoerd naar de reden voor de uitstroom en hoe je de werkgelegenheid in de zorg kan bevorderen door in te zetten op duurzame en kwalitatief hoogstaande werkgelegenheid.

Werkgeversfederatie Verso bepaalde vijf pistes om de tekorten in de zorg te bestrijden. Zo moet er werk gemaakt worden van een hogere instroom, een opleidings- en competentiebeleid, innovatie en digitalisering, meer arbeidsvolume en lagere uitstroom. Net die lagere uitstroom was het doel van de uitgevoerde studie. Net zoals een meer positieve beeldvorming over de sector en een betere begeleiding van jonge werknemers en herintreders. De wetenschappers stelden namelijk vast dat deze drie factoren mee de uitstroom veroorzaken. Volgens een Belgische studie[2] heeft tien procent van de Vlaamse verpleegkundigen een hoog risico op burn-out en dacht 1 op de 10 er al aan een ander beroep te kiezen. Werkbaar werk is dus een deel van oplossing.

Wat vinden verpleegkundigen belangrijk in hun job?

Voor de studie werden ook elf verpleegkundigen geïnterviewd over hun job. Die antwoorden werden getoetst aan een literatuurstudie. Factoren zoals werklast, persoonlijke situatie, beslissingsruimte, werkrelaties en patiëntenzorg kwamen terug als verklaring voor de uitstroom (zie figuur).

Een goede samenwerking en communicatie bevorderen wel de voldoening die ze uit hun job halen, zowel met directe collega’s als met leidinggevenden en artsen. Teamwerking is dus zeer belangrijk, net zoals kort voor de dienst met elkaar spreken zodat iedereen kan inschatten hoe de dienst zal verlopen en waar de problemen en aandachtspunten zich situeren. Niet verwonderlijk dus dat ook communicatie een grote rol speelt. Zeker wanneer er nieuwe regels en richtlijnen hun intrede doen. Van een leidinggevende verwachten verpleegkundigen vooral dat die betrokken is bij het team en af en toe ook een luisterend oor biedt.

Daarnaast vinden de deelnemers dat verpleegkundigen meer autonomie mogen krijgen, gelinkt aan vertrouwen. Dat kan op verschillende manieren worden ingevuld, zoals mee nadenken over richtlijnen, eigen accenten leggen in de zorg, meer vrijheid in werkuren, … Opvallend is dat ze ook het opleiden van nieuwe collega’s als demotiverend aanschouwen. Tijd en middelen ontbreken vaak en de nieuwe collega’s stromen vaak snel uit.

De studie concludeert dat verpleegkundigen vooral de werklast aankaarten als reden voor de hoge uitstroom. Ook samenwerking, erkenning en vertrouwen spelen een rol. Over samenwerken in team vinden ze goede communicatie, autonomie, een duidelijke rolverdeling en doorstroom van ervaring en kennis belangrijk. In de zorg ligt de focus dan weer op patiëntencontacten en spelen de fysieke zwaarte van de job en de vele administratieve taken hen geregeld parten. Liefst tien procent zou door de fysieke zwaarte niet meer terugkeren naar de zorg. Ze erkennen ook dat het niet vanzelfsprekend is om een zorgjob te combineren met een gezinsleven.

[1] van de Veerdonk W, Smets J. (2021). Rapportage (deel) WP3: Uitstromen uit het zorgberoep. Matchen de factoren uit de internationale literatuur met de Vlaams/Nederlandse praktijk? Thomas More December 2021.

[2] Geuens N, Van Bogaert P, Franck E. Vulnerability to burnout within the nursing workforce -The role of personality and interpersonal behaviour. J Clin Nurs. 2017 Dec;26(23- 24):4622-4633. doi: http://doi.org/10.1111/jocn.13808. Epub 2017 Jun 28. PMID: 28295750.

Geen Stayin’ Alive, wel 10.000 luchtballonnen. Dat is het deuntje dat je in achterhoofd moet houden wanneer je iemand reanimeert. De reden? Met 103 beats per minuut (bpm) is Stayin’ Alive aan de trage kant. Het ideale tempo ligt op 100 à 120 bpm, of zoals in het geval van K3 op 107 bpm. Dit soort tips bundelt het Rode Kruis Vlaanderen in het handboek Help! Eerste hulp voor iedereen.

Het handboek telt 996 pagina’s vol nuttige informatie over eerste hulp. Ideaal voor wie zijn kennis even wil opfrissen of voor wie praktische tips binnen handbereik wil hebben. Er staan eerstehulprichtlijnen in, maar ook achtergrondinformatie, preventietips, … Het dient ook als overzichtelijk naslagwerk bij ongevallen of ziekte. Aan de hand van enkele duidelijke stappen wordt tekst en uitleg gegeven bij meer dan 300 soorten letsels en aandoeningen. Van een schaafwonde of verstuiking tot een insectenbeet. Je bestelt het boek via de website van het Rode Kruis Vlaanderen of via je boekhandel.

Uit een studie van Sciensano blijkt dat fastfoodrestaurants, takeaways, snoepwinkels, … steeds meer opduiken in de buurt van Vlaamse scholen. En dan vooral in de buurt van scholen met een hoog percentage aan kwetsbare leerlingen. De onderzoekers stelden een verband vast tussen de aanwezigheid van die handelszaken en het gewicht van kinderen.

Overgewicht of obesitas bij Vlaamse kinderen van 2 tot 17 jaar komt vaker voor bij kinderen die opgroeien in armoede. Ook de opleiding en herkomst van de ouders spelen mee. Uit cijfers blijkt dat 16 procent van de kinderen met overgewicht kampt en 5 procent met obesitas. Ongezonde eetgewoonten (snacks, geen groenten, frisdrank, …) en te weinig beweging zijn de voornaamste oorzaken. Een recente studie van Sciensano toont aan dat deze trend extra uitgesproken is voor scholen met een hoog percentage leerlingen waarvan de moeder laagopgeleid is en scholen met een hoog percentage leerlingen waarvan de thuistaal niet Nederlands is. De studie stelde ook een positief verband vast tussen de densiteit van fastfood, afhaal en bezorgoutlets, de densiteit van gemakswinkels en het gewicht van kinderen jonger dan 6 jaar en kinderen tussen 6 en 12 jaar. Dat verband is er niet voor jongeren van 13 tot 18 jaar. Scholen stimuleren de laatste jaren gezonde voeding op school. Uit een rondvraag van het Instituut Gezond Leven vzw in 2019 blijkt ook dat het aanbod aan gezonde tussendoortjes de goede kant opgaat. Heel wat scholen bieden ook al gratis water aan of plaatsen geen frisdrankautomaten meer. Een positieve evolutie dus.

Waar gaat het dan fout? Net buiten die schoolmuren. Sciensano en Gezond Leven onderzochten de voedselomgeving rond Vlaamse basis- en secundaire scholen. Die blijken gezonde voeding alles behalve te stimuleren. Op 500 meter van de schoolpoort zou zich namelijk een fastfoodrestaurant of een snoepwinkel bevinden. En dat brengt de verleiding van een snelle, ongezonde hap zeer dichtbij, klinkt het bij de onderzoekers. Ze spreken van echte obesogene buurten of voedselmoerassen waar een groot aanbod calorierijk voedsel te vinden is. Of voedselwoestijnen, waar verse groenten en fruit niet te bespeuren zijn. Dit type omgevingen stellen onze wilskracht danig op de proef.

Werk aan de winkel dus. Niet alleen voor de scholen, ook voor de lokale besturen en overheden in ons land. In het buitenland zijn daar al enkele voorbeelden van te vinden. Zo heeft Londen uitsluitingszones voor afhaalzaken rond scholen. Ze beperken ook de openingsuren van ongezonde voedingszaken in de buurt van scholen. Een andere mogelijkheid is dit type verkooppunten verplichten een minimum aan gezonde voeding aan te bieden en dit ook meer zichtbaar te maken.

Raadpleeg de studie “Naar gezonde voedselomgevingen rond scholen in Vlaanderen” via sciensano.be of via yeswecare.be.

https://www.sciensano.be/nl/biblio/naar-gezonde-voedselomgevingen-rond-scholen-vlaanderen

Zowel verpleegkundigen, als hoofdverpleegkundigen en gespecialiseerd verpleegkundigen operatiekwartier zijn ook in 2022 opgenomen als knelpuntberoep. Die lijst wordt jaarlijks opgesteld en gepubliceerd door de Vlaamse overheidsdienst VDAB op basis van statistische analyses, expertenadvies en advies van sectororganisaties. Bovenaan de lijst van 2022: verpleegkundigen.

Voor verpleegkundigen waren er in 2021 zo’n 9.666 openstaande vacatures[1], voor hoofdverpleegkundigen ging het om 971 vacatures en voor gespecialiseerd verpleegkundigen operatiekwartier om 253 vacatures. De VDAB spreekt over een knelpuntberoep door kwantitatieve redenen. Met andere woorden: er zijn te weinig werkzoekenden op de arbeidsmarkt. Ook de specifieke arbeidsomstandigheden zoals hoge fysieke en psychische belasting, onregelmatige uren en weekend- en avondwerk spelen volgens de Vlaamse overheidsdienst een rol. Bij gespecialiseerd verpleegkundigen operatiekwartier komt daar ook nog de bijzondere beroepstitel bij.

De arbeidsreserve van verpleegkundigen is zeer klein, maar ook de vergrijzing en vraag naar zorg neemt toe. Bovendien gaan veel verpleegkundigen binnenkort zelf met pensioen. Door covid kreeg de sector de voorbije twee jaar ook met extra uitdagingen te maken en dat maakte het vinden van (hoofd)verpleegkundigen, zorgkundigen en verzorgenden extra moeilijk.

[1] Cijfers via vdab.be/trendsdoc/beroepen

Valpreventie.be, het expertisecentrum val- en fractuurpreventie in Vlaanderen, lanceert een nieuwe vierdaagse opleiding van “Expert valpreventie bij ouderen”. De opleiding loopt vindt plaats op 14 maart, 14 juni, 17 oktober en 5 december, telkens van 9 tot 17 uur. Professionele zorgverleners delen er hun multidisciplinaire en praktijkgerichte kennis en vaardigheden rond valpreventie bij ouderen op een interactieve manier. Er is ook ruimte voor wetenschappelijke studies, casussen, groepsdiscussies en heel wat praktijkvoorbeelden. Na de opleiding treed je toe tot het Expertennetwerk Valpreventie. Inschrijven kan via Valpreventie.be. Valpreventie.be organiseert dit jaar ook de elfde Week van de Valpreventie van 25 april tot en met 1 mei 2022. De vijf Vlaamse provincies en Brussel zullen opnieuw de strijd aangaan om de titel van beste valpreventieprovincie van 2022 binnen te halen.

Steunpunt Mantelzorg lanceert een nieuwe publicatie: Eerste Hulp bij Dementie. Het is een interactief schrijf-, doe- en denkboekje voor personen met dementie en hun mantelzorgers. Steunpunt Mantelzorg ontwikkelde het samen met mantelzorgvereniging Coponcho. Het werd ook afgetoetst bij mantelzorgers en bij het Expertisecentrum Dementie.

Met dit boekje wil Steunpunt Mantelzorg personen met dementie en hun mantelzorgers ondersteunen in de dagelijkse omgang met dementie aan de hand van tips, verhalen, voorbeelden en eenvoudige oefeningen. Zo vind je er heel wat hulplijnen voor info, advies of ondersteuning in terug, maar ook tips en technieken op het vlak van communicatie, geheugen, routine, weerstand, gedrag en hygiëne. Voor mantelzorgers is het een bewustwording van hun situatie: welke rollen nemen ze op, hoe kijk je naar een persoon met dementie, op wie kan je rekenen? Met een checklist kan je de situatie van de persoon met dementie evalueren. Deze checklist kan je dan vervolgens meenemen naar een consultatie met een professionele zorgverlener.

Mantelzorgers en personen met dementie kunnen het boekje gratis bestellen via steunpuntmantelzorg.be, info@steunpuntmantelzorg.be of 078 77 77 97. Aan zorgverleners en organisaties wordt een bijdrage van 1,50 euro gevraagd?